Ekonomi dışı güçlerin etkisi...

Güngör Uras

Günlük ekonomik sorunlarımızı tartışırken, dünyada olan bitenlerle yeterince ilgilenemiyoruz.

Geçtiğimiz günlerde bu yılın Nobel Ekonomi Ödülü’nü kazanan ekonomistin adı açıklandı. Nobel Ekonomi Ödülü Amerikalı ekonomist Richard Thaler’e verildi.

Thaler, “Davranışsal Ekonomi” olarak adlandırılan çalışmalarında, insanların ekonomiyle ilgili kararlarında farkında olmadan, ekonomi dışı güçlerden etkilendiği sistemin gücünü tartışmaya açan ekonomist.

Davranışsal ekonomi anlatımı bütün dünyada ve bizde yeni yeni gündeme gelen bir ekonomi disiplini.

Davranışsal ekonomi, beyindeki ekonomik karar alma mekanizmalarının sosyal ve duygusal önyargılardan nasıl etkilendiğini anlatmaya çalışıyor.

Risk faktörü var

Klasik iktisatçılara göre, insan, menfaatlerini korur. Parasını en doğru şekilde harcar. Ama işin içine “Davranışsal Ekonomi” girince, insan, çevrenin baskısına, hırslarına, korkularına, sosyal konumuna bağlı olarak rasyonel olmayan kararlar alabiliyor.

İnsanlar ekonomi ve finans konusunda karar alırken yapacakları değerlemelerde, psikolojik değerlemeler çok kere ekonomik değerlemelerin önüne geçiyor.

Davranış ekonomisinin en güçlü oyuncuları pazarlamacılar. Ürünlerin fiyatları, etiketlerde 10 TL yerine 9.99 TL olarak yazılıyor. Fiyat indirimlerinde ve satış kampanyalarında satıcılar ürün fiyatını yükselttikten sonra indirim görüntüsü yaratarak talebi artırabiliyor.

Günümüzde insanlar, devamlı olarak farklı ekonomik ve finansal “dürtme”lerin etkisinde kalıyor.

Kayıplar önemli

İnsanların, eğer bir durup da düşünme imkânları olsa, “davranışsal ekonomi”nin olumsuz etkisinden kurtulabilecekler. Ne var ki durup düşünmek insanların çok nadiren yaptığı bir şey. İşte bu yüzden “davranışsal ekonomi” öğretisi önem taşıyor.

Davranışsal ekonomi rüzgârı şu günlerde bizim ülkemizde insanlarımızın ekonomik kararlarını büyük ölçüde etkiler hale geldi.

Doların inip çıkması, ekonominin geleceği hakkındaki belirsizlik, ABD ve AB ülkeleriyle politik ve ekonomik ilişkilerde ortaya çıkan sorunlar, sınır güvenliğimizle ilgili gelişmeler, terör, insanlarımızın ekonomik ve finansal kararlarını etkiler hale geldi.

İnsanlar fiyatların artacağını bildikleri halde konut satın almayabiliyor.

Dolar ve altının fiyatının doğru olup olmadığını bilmedikleri halde dolar ve altın satın alabiliyor, satabiliyor. Borsa endeksinin ileride yükseleceğini bildikleri halde borsadan çıkabiliyor.

Nobel ödülünü kazanan ekonomistin “davranışsal ekonomi” anlatımı, neredeyse bütünüyle bugünlerde bizim ülkemizde yaşananların anlatımı.