Enflasyonu % 11’in altına indiremiyoruz

Güngör Uras

Eylül ayında tüketici fiyatları sadece % 0.65 arttı ama enflasyon gene de % 11.20 oranında. Enflasyon martta % 11’in üzerine çıkmıştı. Temmuzda % 10’un altına inince sevindik. Ağustosta % 10.68 olmuştu. Eylülde % 11.20’ye tırmandı.

Ayşe Hanım Teyze’m için önemli olan gıda enflasyonu ise % 12.5 oranında. Ayşe Hanım Teyze’min tüketim harcamalarında büyük ağırlığı olan gıda ve alkolsüz içeceklerin fiyatındaki yıllık artışın büyüklüğü enflasyonun olumsuz yanı.

Gıda enflasyonunu yukarıya iten, taze meyve ve sebzede yıllık tüketici fiyatları artışının % 11.07 olması, diğer işlenmemiş tarım ürünlerindeki fiyat artışının % 14.97 olması, işlenmiş gıda maddelerinde yıllık fiyat artışının % 10.49 olması var.

Ayşe Hanım Teyze’min ailesini en fazla ilgilendiren bir harcama kalemi de toplam harcamaların % 16’dan fazlasını oluşturan ulaştırma harcamaları. Ulaştırma harcamalarında yıllık artış gıdadaki artışın da üzerine çıktı, % 16.10 oldu.

Enflasyon, başka anlatımıyla, tüketici fiyatlarındaki yıllık artış, değişik mal ve hizmetlerin fiyatındaki artışların etkisinde oluşuyor.

Çekirdek küçülmüyor

Bazı mal ve hizmetlerin fiyat artışları küresel gelişmelerden, açık anlatımla, dünya fiyatlarındaki değişimden etkileniyor. Enerji, fiyatları, altın fiyatları bizim kontrolümüz dışında değişiyor. Tütün ve alkollü içkilerin fiyatlarının oluşumunda vergi yükü önemli. İşlenmemiş gıda ürünlerinin fiyatı büyük ölçüde hava şartlarından ve üretimdeki değişimden etkileniyor.

İşte bu nedenle, Türkiye İstatistik Kurumu, genel tüketici fiyatları değişim endeksi yanında “Özel Kapsamlı Enflasyon (TÜFE) Endeksi” yayımlıyor.

Bu endeks hazırlanırken, ekonomi yönetiminin genelde kontrolü dışında oluşan fiyat artışları ayıklanarak, çekirdek enflasyon hesabı yapılıyor.

Çekirdek enflasyonun değişimi, enflasyonun kontrol altına alınıp alınamayacağı konusunda bir gösterge olarak kabul ediliyor.

Çekirdek enflasyonda yükseliş eğilimi devam ediyor. Çekirdek enflasyon Şubat 2004’ten bu yana % 10.98 ile en yüksek seviyede. Hizmetler sektörü enflasyonunda katılaşma devam ediyor. Hizmetler yıllık hizmet enflasyonu % 9.55 ile 2009 başından bu yana en yüksek seviyede.

Çekirdek enflasyondaki yükselişin devam etmesi, TCMB’nin önümüzdeki dönemde de sıkı para politikası duruşunu korumasına neden olacak. Açık anlatımıyla, Sayın Cumhurbaşkanı’nın ısrarla vurguladığı faiz indirimleri, enflasyon nedeniyle güçleşecek.

Üretici fiyatları yüksek

Tüketici fiyatları artışının arkasında yurt içi üretici fiyatları artışı var.

Üretici fiyatları bu yıl beklenmedik şekilde yükseldi. 2016 yılı nisan ayında % 2.87 olan yıllık artış, bu nisan ayında % 16.37’ye ulaşmıştı. Bir türlü aşağıya inmedi. Eylül ayında % 16.28 oranında.

İmalat sektöründe yıllık üretici fiyatı artışı % 17.98 gibi yüksek bir oranda.

İlginç olan gıda ürünlerinde tüketici fiyatlarında yıllık artış % 12.50 iken üretici fiyatlarında yıllık artışın (üretici fiyatlarındaki genel artışın yarısı kadar olması) % 7.47 olması. Bu fark, önce tarımda üreticinin fiyatlarının genel artış oranının gerisinde kaldığını gösteriyor, sonra da gıdada tüketici fiyatları artışının, üretici fiyatlarından değil, perakendeci fiyatlarından kaynaklandığını ortaya koyuyor.

Yurt içi üretici fiyatlarındaki yüksek artışın, üretimdeki ithal girdi ağırlığından kaynaklandığı biliniyor. Döviz fiyatlarındaki artış, ithalat girdisinin ağırlığına göre, üretim maliyetini artırıyor. Önümüzdeki dönemde yıllık enflasyonun ekim ve kasım aylarında da yükseldikten sonra, aralıkta baz etkisiyle gerilemesi bekleniyor. Beyaz eşya ve mobilyaya getirilen vergi indirimleri sona erdi. Petrol fiyatları artıyor, içeride döviz fiyatı kıpırdamaya başladı. Vergiler artacak.

Yeni açıklanan Orta Vadeli Program’a göre yıl sonunda enflasyonun % 9.5’e inmesi, 2018 yılı sonunda ise % 7.0’ye çekilmesi bekleniyor. Ne var ki eylül fiyat artışları enflasyonda beklenen hedeflere ulaşmanın güç olduğunu işaret ediyor.