Piyasaların gözü OPEC çıkmazında

Zülküf Aydemir

Bugüne kadar yapılan çeşitli konferanslar ve görüşmelerin ardından petrol piyasalarının merakla beklediği 171. OPEC toplantısına geldik. Geldik fakat, yapılan onca görüşmeye rağmen OPEC üyelerinin aradan geçen iki aya rağmen bir arpa boyu bile yol alamadığını görüyoruz. Hatta belirsizlik son yapılan görüşmelerde öylesine derinleşti ki, Çarşamba günü gerçekleştirilecek OPEC toplantısından çıkacak her sonucun piyasalar adına sürpriz olacağını söyleyebiliriz.

Petrol fiyatlarının yılın başındaki kötü performansının ardından görülen toparlanma süreci, OPEC ve OPEC dışı üyelerin üretimi, Ocak ayı seviyesinde sabitleme söylemleri ile başlamıştı. Hikaye, yine benzer senaryo üstüne kurulu denilebilir. Nisan ayında üretim sabitleme gündemdeyken, bu toplantıda üretim kesintisi ihtimali söz konusu.

Üretim rakamları Nisan ayına göre hem OPEC hem de OPEC dışı ülkelerde bir hayli yükseldi. Yine başrolde Suudi Arabistan ve İran var. Küçük üreticiler yine arabuluculuk rolünde. Rusya ise ‘OPEC içi anlaşma olursa uyarım, olmazsa üretimi artırmaya devam ederim’ tavrını sürdürüyor. Ekstradan Irak’ın anlaşma şartlarına dahil olduğunu görüyoruz. İran güdümlü Bağdat yönetimi, yaşanan ekonomik kriz ve teröre karşı verdiği savaşın göz önünde bulundurularak olası bir üretim anlaşmasından muaf tutulmasını istiyor. Kartel içerisindeki fikir ayrılıkları bu kadar derin olunca, üretim planı çerçevesinde herhangi bir taslak oluşturulamadan toplantı gününe doğru geliyoruz.

Teknik detaylara dönecek olursak, Cezayir görüşmelerinde OPEC içi üretimin, yüzde 4.0-4.5, yani yaklaşık olarak 1.5 milyon varil azaltılması konusunda mutabık kalınmıştı. Fakat üretim kotalarının 30 Kasım’daki toplantıya kadar yapılacak görüşmelerde belirlenmesi kararlaştırılmıştı. İstanbul’daki gayri resmi OPEC ve OPEC dışı görüşmelerde ise OPEC dışı üreticilere (Rusya, Azerbaycan, Kazakistan, Brezilya, Oman) üretimi günlük 800 bin varil azaltılması teklif edildi. Fakat Rusya başta olmak üzere birlik dışı üreticilerin üretimi azaltmak yerine sabitleme fikrine daha sıcak baktığını söyleyebiliriz. OPEC dışı üreticiler üretimi sabitlese ve OPEC sadece Cezayir’de verdiği sözü tutsa bile piyasadaki küresel arz fazlası törpülenebilir. Bu sebeple petrol piyasalarına istikrar kazandıracak ilk adımın OPEC tarafından atılması gerekiyor.

Anlaşmanın yolu OPEC içi uzlaşmadan, OPEC içi uzlaşmanın yolu ise İran ve Suudi Arabistan’dan geçiyor. İki ülke arasındaki ilişkiler Yemen ve Suriye politikaları sebebiyle son dönemlerde iyice gerildi. Fakat petrol fiyatlarının yükselmesi, iki ülkenin de buluşabileceği tek zemin diyebiliriz. İran’ın Suudi Arabistan’ın Tahran Büyükelçiliğine saldırı düzenleyenler hakkında verdiği ceza ise ikili ilişkiler adına bir zeytin dalı olarak düşünülebilir. Fakat Suudi Arabistan, İran’a üretim konusunda tanınacak bir imtiyaza karşı katı duruş sergilemeye devam ediyor. Bu sebeple anlaşma için İran-Suudi Arabistan yönetimlerinin ikna edilmesi gerekiyor.

Buradaki en büyük görev ise İran’ın Ortadoğu müttefiki Rusya’da. Daha önceki açıklamalardan Putin’in anlaşma için son derece istekli olduğunu ve İran’ı ikna çabalarına giriştiğini biliyoruz. Dün Kremlin’den yapılan açıklamada, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin yaptıkları telefon görüşmesinde Ortadoğu’daki son durumu ele aldıkları ve ayrıca Rusya-OPEC enerji diyalogu çerçevesinde petrol piyasasındaki adımları koordine etme konusunda anlaştığı ifade edildi. Çarşamba günkü toplantıda İran’ın takınacağı tavır bu iddiayı ispatlar nitelikte olacak.

Tüm bu gelişmeler göz önünde bulundurulduğunda, toplantıdan çıkacak sonuç hakkında tahmin yürütmek oldukça zorlaşıyor. Fakat her 5-10 dolarlık düşüş sonrası anlaşma söylentileri ile piyasayı beklenti içine sokan petrol üreticileri toplantı sonucu ne olursa olsun, petrol fiyatlarının sert bir düşüş göstermesine müsaade etmeyecektir. Eğer net bir anlaşma çıkarsa 55-60 dolar bölgesine doğru bir yükseliş görebiliriz. Ama anlaşma olmazsa da, toplantı sonrası söylemlerle veya anlaşma beklentilerinin ileri bir tarihe ötelenmesi ile 40-50 dolar arasında fiyatlamalar devam edebilir.

ZÜLKÜF AYDEMİR
IŞIKFX ARAŞTIRMA UZMANI