`Nakit para tamamen kaldırılsın mı?`

Uzun zamandır negatif faizlerle yaşamayı öğrenmeye çalışan İsviçre'de yepyeni bir tartışma başladı: Acaba nakit tamamen kaldırılabilir mi?

İsviçre'de gecelik borç verme faizi bir süredir yüzde -0,75 seviyesinde. Hatta Merkez Bankası başkanı 26 Kasım'da yaptığı açıklamada faizleri daha da düşürebileceklerini söylemişti.

Ve Merkez Bankası'nın bu kararının ardından bir İsviçre bankası paralarını hesaplarında tutmaları halinde müşterilere de negatif faiz uygulamayı planladığını açıkladı.

Peki bu kararın ardında ne yatıyor? İsviçre'nin kendini içinde bulduğu tuhaf durum. Kısaca anlatmak gerekirse:

Reuters'a göre, Avrupa Merkez Bankası da euronun dolar karşısında daha da ucuz hale gelmesini sağlamak için faizleri negatif seviyelerden daha da düşürmeyi değerlendiriyor. Şu anda AMB'nin bankalar için belirlediği mevduat faizi yüzde -0,2 seviyesinde. Danimarka ve İsveç'te de faizler sıfırın altında.

İsviçre için sorun şu ki, AMB'nin faizleri daha da düşürmesi durumunda frank yine euroya göre pahalı olacak.

İşte bu yüzden İsviçre Merkez Bankası (SNB) kendini kimsenin kazanmak istemediği bir yarışta buldu: AMB'nin attığı her negatif adımı takiben kendisi de negatif adım atmak zorunda.

SNB Başkanı Thomas Jordan artık negatif faizlerin bankanın politikasının temel taşlarından biri olduğunu söyledi. Jordan, "Para politikamız çok açık. İki temele dayanıyor: negatif faizler ve gerektiğinde döviz piyasasına müdahale" dedi.

Ancak negatif faizler bir yandan kredi verdiğiniz için para ödediğiniz, kredi aldığınız için ise para kazandığınız sürreal bir dünya yaratıyor.

Bu da ekonomistlerin her türlü kabus senaryosu hakkında spekülasyon yapmasına sebep oluyor. En temel varsayımlar devalüasyon trendinin daha da derinleşmesi ve tüketici banka kredileri ve Avrupa dışındaki ülkelere de yayılması. Tıpkı ABD'de olduğu gibi.

Negatif faizlerin en belirgin yan etkilerinden biri insanların bankalardan parasını çekerek nakit tutmaları. Bu da bankaalrın reel faizleri yüzde -0,5'in üzerinde çıkarmasını çok daha zorlaştırıyor.

Peki bankalar insanların nakit kullanmasını nasıl sağlayabilir? Harvard Üniversitesi'nden Ken Rogoff'un önerisi nakit kullanımını tamamen yasaklamak.

Rogoff'a göre Amerika'da kişi başına 4,000 dolarlık nakit dolaşımda. Büyük çoğunluğu da vergi yetkilileri veya polisten işlem saklamak için kullanılıyor. Tamamen kaldırılmadı bu faaliyetleri azalırken, merkez bankalarına da yardımcı olur.

Yine Harvard'dan Gregory Mankiw ise çok daha şaşırtıcı bir öneriyle geldi. Mankiw'e göre, Fed belli aralıklarla bir loto yaparak seri numarası 0-9 arasında belli bir rakamla biten tüm banknotların geçersiz sayılması kararı alabilir. Bu senaryoya göre, banknot bulundurmanın beklenen getirisi yüzde -10 olur.

Ancak The Economist'te konu hakkında çıkan bir yazıda mevduat sahiplerinin tasarruflarını korumak için bir yol bulabileceği belirtiliyor. bu noktada yabancı bir para birimine veya değerli metallere geçiş de bir çözüm olabilir.

New York Fed'den Kenneth Garbade ve Jamie McAndrews da vergi mükelleflerinin yetkililere önden vergi ödemesi yapıp sonra onu geri talep edebileceğini söylemişti.

Mevduat sahipleri bu fonları çek olarak alıp değer muhafazası için kullanabilirler. Bu çekler neredeyse paralel bir para birimi gibi kullanılabilir. Faizler sıfırın altında daha da düşerse iş yapış şekilleri tamamen alt üst olabilir. Şirketler hemen ödeme yapıp, ödemelerini yavaş almak isteyebilirler. Bu da stoklarının çok hızlı büyümesine sebep olabilir.