ABD’de üst düzey yönetici olmak

Yaman Törüner

Dünkü yazımda, ABD Merkez Bankası Federal Reserve’ün (FED) bağımsızlığının nasıl sağlandığından bahsetmiştim. FED guvernörleri, ABD’nin en güçlü teknokratları olarak biliniyor. Ancak, FED Başkanı ön safta görünse ve kurumu temsil etse de, FED, takım yönetiminin simgesi haline gelmiş durumda.

FED’i, ABD Başkanı’nın atadığı ve Senato’nun onayladığı 7 kişilik Guvernörler Kurulu yönetiyor. Atamalar 14 yıl için yapılıyor. Bu 7 kişilik kurulun başında ise, 4 yıl için, ABD Başkanı’nca atanmış, Senato tarafından ataması onaylanmış FED Başkanı (şu anda, Mrs. Janet Yellen) var. Ayrıca, 12 FED şubesi başkanlarından oluşan ve New York şubesi Başkanı’nın yönettiği ikinci bir kurul daha oluşturulmuş. Bu ikinci kurulda New York Başkanı’nın ve rotasyonlu olarak 5 başkanın oy hakkı var.
7 kişilik Guvernörler Kurulu ve 5 İkinci Kurul üyelerinin oylarıyla, FED’in politika kararları alınıyor. Bu 12 kişilik oy hakkı sahibi, Federal Open Market Committee’yi (Federal Açık Piyasa İşlemleri Komitesi) oluşturuyor.
FED Başkanı’nın yılda 2 kez Senato’ya bilgi ve hesap veriyor olması, FED’i ABD Başkanı karşısında güçlü kılıyor. ABD başkanları, sadece, Guvernörler Kurulu üyelerinden kendi istekleriyle ayrılanlar yerine atama yapabiliyor. Guvernörler Kurulu üyeleri, derin bilgi ve tecrübeleriyle, ABD finans sektörünün vazgeçilmez insan kaynağını oluşturuyor. Üyeler, 14 yıllık görev süreleri olmasına rağmen, finans kuruluşlarının, üniversitelerin, uluslararası şirketlerin yönetimlerine geçerek; görevlerinden ayrılıyorlar. ABD başkanları da boşalan üyelikler için atama yapabiliyor. Guvernörler Kurulu üyelerinin ortalama kurulda çalışma süresi, halen 5 yıl civarında bulunuyor.

ÇOKLU YÖNETİM

Federal Açık Piyasa İşlemleri Komitesi, FED Başkanı’nın bir ekonomi politikası teklifini reddederse, FED Başkanı’nın görevinden ayrılması bekleniyor. Ancak, bu durumla hiç karşılaşılmadı.
Ekonomi politikasını hazırlayan üst düzey araştırma kadrosu, FED içinde “baronlar” olarak adlandırılıyor. Ayrıca, hukuk Bölümü’nün alınan kararlarda önemli etkisi olduğu biliniyor. En üst düzey araştırmacılar ve hukukçular, alınacak kararları önceden tahmin edebilseler de, FED içinden hiç bir bilgi sızıntısı yaşanmıyor.
İşte bu nedenle, FED’de bir takım oyunundan bahsediliyor. Yani, ABD Başkanı istediği atamaları yapsa bile, istediği kararları kolayca aldıramıyor. ABD Başkanı’nın FED Başkanı’nın yardımcılarını da değiştirme yetkisi var ama bu durumda, ABD Başkanı ve adamları dışında kimse ekonomi politikalarına destek vermez hale geliyor ve bu nedenle de, ABD başkanları hiçbir zaman bu alternatifi kullanmıyorlar.
Federal Açık Piyasa İşlemleri Komitesi’nde çoğunluğun, ABD Başkanı tarafından belirlenmiş olma durumu, Başkan Reagan döneminden sonra, gittikçe azaldı. Halen Başkan Obama, mevcut komitenin % 40’ının atamasını yapabildi.