Bayram değil seyran değil üretim niye coştu?

Güngör Uras

Sanayi üretimini sadece bir önceki ayın ve bir yıl önceki ayın endekslerine bakarak değerlendirmek yanıltıcı olur. Her ay sanayi üretimi dalgalandığı için önemli olan belli bir dönemde ve bir yılda sanayi üretiminin ne kadar arttığıdır

Sanayi üretimindeki değişimi TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) izliyor. 2010 yılı toplam sanayi üretimini 100 kabul ederek, aylık ve yıllık ortalama değişimi endeks sayısı ile açıklıyor.
-  2015 Ağustos’ta sanayi üretimi endeksi 124.7 oldu. Temmuz ayında endeks 119.2 idi. Buna göre ağustos ayında  sanayi üretimi yüzde 4.7 oranında arttı.
-  2014 Ağustos’ta endeks 115.0 idi. 2015 Ağustos’ta 124.7 oldu. Buna ağustostan ağustosa yıllık sanayi üretimi  artışı yüzde 8.5’tur. Ancak... Sanayi üretimini sadece bir önceki ayın ve bir yıl önceki ayın endekslerine bakarak değerlendirmek yanıltıcı olur. Çünkü sanayi üretimi aydan aya değişiyor.
-  2014 yılında temmuz ve ağustos endeks rakamları en düşük üretimi işaret ediyordu. Ağustos endeks rakamı 115.2 idi. Ama yıl içinde endeks 120’lerin üzerinde dolanmıştı. Eylül ayında 127.5 olmuştu.
-  2015 yılının ağustos ayında endeks 123.7 oldu. Ağustos ayı 2015 yılında sanayi üretiminin en yüksek olduğu ay olmadı. Sanayi üretim endeksi martta 127.2, nisanda 123.5, haziranda 130.3 olmuştu.

8 ayda ortalama artış % 3.1
-  Sanayi üretiminin yılın ilk 8 ayında ne kadar arttığının gerçek göstergesi, 2015’in 8 aylık sanayi üretimi ile 2014’ün 8 aylık üretimi ortalamaları arasındaki değişimdir.
Bu değişim yüzde 3.1 oranındadır. 2015 yılının ilk 8 ayında sanayi üretimi geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3.1 oranında artmıştır. (2014 yılının ilk 8 ayındaki artış yüzde 4.3 idi.)
-  TÜİK, aylık sanayi üretimindeki değişimi gösteren endeks sayılarını (2010 = 100 sanayi üretim göstergelerini) (1) önce “takvim etkisinden” (2) sonra “mevsim ve takvim etkisinden” ayıklayarak (arındırarak) üretim göstergeleri düzenliyor.
-  Takvim etkisinden, mevsim ve takvim etkisinden arındırılan endeks sayılarındaki değişimler, aylık değişimlerin değerlendirilmesi için önemlidir. Fakat sonuçta yıllık ortalama sanayi üretim değişimini etkilemez.
-  Basit anlatımıyla “arındırılma” denilen işlem şudur: Örneğin; “(1) Bu ayda 9 gün tatil vardı. Tatil olmasa idi, sanayi üretimi şöyle olurdu. (2) Bu ayda şu kadar gün çalışıldı. Bu aylarda sanayi  mevsimlik stoğa çalışır. Takvim ve mevsim etkileri olmasa sanayi üretimi şöyle olurdu” şeklinde  yapılan değerlendirmelere “arındırılma” deniliyor.

Arındırılmış göstergeler
TÜİK’in ağustos ayı sanayi üretimi ile ilgili değerlendirmelerine göre:
-  Mevsim ve takvim etkisinden arındırıldığında ağustos ayı sanayi üretimi artışı yüzde 2.9’dur. (Arındırılmamış yüzde 4.7’dir.)
-  Takvim etkisinden arındırıldığında yıllık sanayi üretim artışı yüzde 7.2’dir. (Arındırılmamışı yüzde 8.5’tir.)
Takvim etkisinden, mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeksler belli ayların özelliğine göre, o aylarda sanayi üretiminin değişimini gösteriyor.
-  Her ay sanayi üretimi dalgalandığı için önemli olan belli bir dönemde ve sonuç olarak bir yılda sanayi üretiminin ne kadar arttığıdır. 2014 yılında sanayi üretiminin yıllık ortalama artışı yüzde 4.5 idi. 2015 yılının ilk 8 ayında sanayi üretiminin yıllık artışı yüzde 3.1 oldu.
Bu yılın ilk 8 ayında sanayi üretimi geçen yılın aynı döneminin gerisinde kaldı. Yılın kalan aylarında ne olacağını bilemiyoruz ama yılın ilk 8 ayında sanayi üretimi ekonomideki yavaşlamanın ciddi boyuta ulaştığını gösteriyor.