Canlanma var

Güngör Uras

Ocaktan şubata sanayi üretiminde ve perakende satışlarda canlanma var. Bu bir gerçek ve de iyi haber.
2015 yılı şubat ayına göre 2016 şubat ayında sanayi üretiminde yüzde 8.4 oranında, perakende satışlarda yüzde 7.9 oranında artış var ama, bu artış oranları sanayinin ve perakende satışların gerçek durumunu yansıtmıyor.

Bu artışlar iki yılın şubat ayları arasındaki artış oranı. 2015 şubat ayında üretim ve satışlar çok düşük olduğundan artış oranları büyük. Gerçekte şubat ayı sanayi üretimi ve perakende satışları, 2015 yılı ortalama sanayi üretim ve ortalama perakende satış büyüklüklerinin gerisinde.
Türkiye İstatistik Kurumu her ay sanayi üretimdeki değişimi gösteren bir endeks (gösterge) yayınlıyor. 2010 yılı sanayi üretimi 100 kabul edilerek her ay sanayi üretimdeki değişim ve sanayi üretimin yıllık büyüklüğü belirleniyor.

2010 yılında 100 olan sanayi üretimi ortalaması 2015 yılında 124.5 oldu. Demek ki, 15 yıldır her yıl ortalama (birikimli hesapla değil de, yaklaşık olarak) yüzde 1.5 dolayında bir sanayi üretimi gerçekleşiyor.
2016 yılı sanayi üretim endeksleri ocak ayında 110.6, şubat ayında 120.0 olarak belirlendi. Demek ki, ilk 2 ayda sanayi üretimi 2015 yılı aylık ortalaması olan 124.5’in altında kalmış durumda.

Ancak, 2015 yılının ilk 2 ayında sanayi üretim endeksleri çok gerilemişti. Özellikle şubat ayında 110.6’ya düşmüştü. Bu yıl şubat ayında endeks (2015 ortalamasının altında kalmasına rağmen) 120.0 olarak belirlenince, “şubat ayında sanayi üretiminde yıllık yüzde 8.4 artış” olduğu şeklinde yanıltıcı bir  tablo ortaya çıktı. (Buna baz etkisi nedeniyle yanılma deniliyor.)

Türkiye İstatistik Kurumu; (1) Önce sanayi üretimi miktar olarak belirleyerek, olduğu gibi (herhangi bir arındırma işlemi yapmadan) açıklıyor. Sanayinin esas durumunu gösteren endeks budur. (2) Daha sonra “Takvim etkisinden” arındırıyor. Çalışma gün ve saatine göre bir hesaplama yapıyor. (3) En son olarak da “Mevsim ve Takvim Etkisinden Arındırıyor”. 

Böylece sanayi üretimdeki değişimi gösteren 3 farklı bilgi seti ortaya çıkıyor.

3 FARKLI GÖSTERGE

- Esas olan arındırılmamış endeks sayılarıdır. Bu sayıları değerlendirirken de baz etkisine, (önceki yılın ve ayın endeksindeki olağan dışı değişimlere) dikkat etmek gerekir.
- Baz etkisi (2015 yılı şubat ayı endeksindeki olağan dışı gelişme) nedeniyle arındırılmamış endekse göre sanayi üretiminde yıllık artış yüzde 8.4, şubat ayında aylık artış yüzde 3.0 oldu.

- Ne var ki, şubat ayı endeks rakamı olan 120.0, 2015 yılı ortalama sanayi üretim endeksi 124.5’in altında. Açık anlatımla, sanayi üretimi genel olarak iyi durumda değil.

- Takvim etkisinden arındırılmış endeks rakamlarına göre yıllık artış oranı yüzde 5.8 ama aylık artış yok.

- Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksine göre şubat ayları arasındaki değişime göre hesaplanan yıllık artış yüzde 5.3. Aylık sanayi üretimindeki, artış ise yüzde 0.5 oranında.

PERAKENDE HAREKETLİ

Geçen hafta sonu Türkiye İstatistik Kurumu Perakende Satış Hacim Endeksi’ni de yayınladı. Bu endeks iç talebi, perakende kesimde satışların nasıl gittiğini gösterir. Sabit fiyatlarla KDV dahil perakende satışların ortalama büyüklüğü 2010 yılında 100 iken, 2015 yılında 128.6 oldu.

Onbeş yılda yılık ortalama satış hacim artışı (birikimli hesap ile değil de kaba bir hesap ile) yüzde 1.6 dolayında.

2016 yılının ocak ayında endeks 110.4, şubat ayında 115.2 oldu. Satışlar 2015 yılı ortalama satış hacim endeksi olan 128.6’nın altında ama, ocaktan şubata satışlarda yüzde 4.3 oranında artış var.

2015 yılı şubat ayında satışlarda önemli gerileme vardı. Baz etkisi ile yıllık perakende satış artışı yüksek görünüyor.
Genel olarak ocaktan şubata aylık artış oranının yüzde 4.5 olması olumlu bir gelişmedir. Piyasada canlanmanın başladığını işaret eder.