Dolarda sorun ‘kısa sürede yüksek artış’

Güngör Uras

Türkiye’de Türk Lirası’nın (TL) değer kaybından üzülüyoruz. Doların fiyatının kısa sürede hızla artması hayatımızı altüst ediyor. Sadece TL değer kaybetmiyor. Dünyanın önemli para birimlerinden euro da değer kaybediyor. euro kullanan ülkelerden ses çıkmıyor.

2014 yılı nisan ayında dolar/euro eşitliği 1.38 idi. Şimdilerde yüzde 1.05’in altına düştü. euro yüzde 24 değer kaybetti.

2014 yılı nisan ayında dolar bizde 2.12 TL’den satılıyordu. Şimdilerde 3.50 TL dolayında. İki yılda euro yüzde 24 değer kaybederken aynı sürede TL’nin değer kaybı yüzde 65 oldu.

2003’den 2014’e 11 yılda dolar fiyatı yüzde 21 artmıştı. Son 2 yılda dolar fiyatı yüzde 65 arttı... Kısa sürede dolar  fiyatının yüksek oranda artmasını ekonomi hazmedemiyor.

Acaba euro kullananlar neden yakınmıyorlar da biz, dolar fiyatının artışından rahatsız oluyoruz. Çünkü, euro kullananlarda euro tek para birimi. İthalatları, ihracatları euro ile. Tasarrufları, harcamaları euro ile. Euro’nun değer değişimi onların hayatını etkilemiyor.

Bizde ise Türk Parası yanında dolar (ve de euro) ikinci para. Türkiye’de bugün ikili para sistemi var. Dolar değer kazandıkça, içeride dolar varlıklarının değeri artıyor, TL varlıklarının değeri geriliyor.

Yurtiçi yerleşiklerin bankalardaki 1.3 trilyon TL olan toplam mevduat ve fonlarının 800 milyar TL’lik kısmı TL, 500 milyar TL’lik kısmı dolar ve euro.

Bu tabloya bakılarak ekonomide dolarizasyon oranının yüzde 35 - 40 dolayında olduğu söylenebilir.

Dolardaki değer artışı bizi üzüyor. Yetmiyor euro’nun değer kaybı da bizi zarara sokuyor.

Çünkü ihracat gelirimizin yüzde 48’i euro. Buna karşı ithalatta euro’nun payı yüzde 35 dolayında.

Bunlar değiştirme imkânımız olmayan gelişmeler. Ancak, biz ilk defa bu tür bir olumsuz gelişme ile karşılaşmıyoruz.

Deneyimliyiz

İlk defa dolar fiyatı kısa sürede bu kadar artış göstermedi.

Çoğu içerideki, azı dışarıdaki sorunlar nedeniyle 2003 yılından bu yana dolar fiyatında 13 defa büyük oranlarda artışlar oldu. Dolar fiyatı 2008 yılında yüzde 37 oranında, 2006 yılında yüzde 29 oranında, 2004 yılında yüzde 19 oranında, 2008 yılında yüzde 18 oranında yükseldi.

Bu sayfada 2003 yılından bu yana dolar fiyatındaki önemli artışların oranını ve artış hareketinin kaç gün sürdükten sonra piyasanın rahatladığını gösteren bir tablo var.

Özcan Kadıoğlu’nun hazırladığı tabloda dikkati çeken, dolar değerindeki tırmanışın bu defa uzun süre alması. Artış nerede ise 3 aydır devam ediyor. Durmadı. Ne zaman duracağı, nerede duracağı belli değil. Bundan önce dolar fiyatındaki artış en fazla 2 ay sürmüş, iki ay sonra dolar fiyatındaki artış durmuştu.

2003 yılından bu yana dolar fiyatındaki artış yüzde 100’e ulaştı. 2003’den bu yana milli parası dolara karşı değer kaybeden ülkeler sıralamasında ikinciyiz.