Euro nasıl basılıyor?

Yaman Törüner

Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) piyasadan satın almaya karar verdiği tahvillerin dağılım planı, ödenmiş sermayeleri oranında ülke merkez bankaları (NCB) arasında yapılır. Doğrudan şirket tahvilleri satın veya rehin alınarak piyasaya likidite sağlanacaksa, bu olanağın sağlanacağı şirketler de, ülkelerin ödenmiş sermayeleri esas alınarak ve NCB’ye danışılarak, seçilir.

ECB’nin gelirleri, yine konulan sermayeler oranında üye ülke merkez bankalarına dağıtılır. Ancak, ECB Konseyi (Governing Counsil) her ocak ayının son günü itibariyle biriken paranın, dağıtılmamasına veya kısmen dağıtılmasına karar verebilir. Doğal olarak, dağıtılacak paradan ECB’nin harcamaları da düşülmüş olur. Dağıtılmayan miktar, döviz, faiz, kredi ve altın fiyatı riski olarak tutulur.

Banknot miktarı
Piyasaya sürülecek Euro banknotların miktarı, ECB tarafından saptanır ve sermayeleri oranında, ESBC’ler tarafından piyasaya sunulur. Bununla birlikte, ECB’nin yüzde 8 oranında bir ‘senyoraj payı’ vardır. Yani, ECB bu orandaki banknotu istediği ülkede piyasaya sürebilir.
Piyasaya sürülecek ve piyasadan çekilecek banknotların sayımı ve yenilenmesi, NCB’ler tarafından yapılır. Euro banknotların tamamı, ECB tarafından ihale yolu ile banknot matbaalarına bastırılır. Basım sırasında, varsa, NCB’lerin banknot matbaaları da kullanılabilir.
Halen piyasada, toplam değeri 380 milyar euro civarında olan 50 euro küpürlü ve toplam değeri 305 milyar euro civarında olan, 500 euro küpürlü banknotlar var. Piyasaya sürülen banknot miktarı, her yıl yüzde 40 civarında artıyor. 2008 yılından itibaren, 500 euro kupürlü banknotların miktarının artış hızı zayıflatılırken bunun yerini, 200 euro kupürlü banknotlar aldı. 200 euro kupürlü banknotların toplam değeri, halen 200 milyar euro civarında. Tüm kupürler dahil toplam emisyon miktarı ise, 1.032 milyar euro’yu buluyor. 2002 yılında, toplam emisyon miktarı kabaca, 230 milyar euro civarında idi.

Ya madeni paralar?
Madeni euro’lar, euro sistemine dahil üye ülkeler tarafından ECB’nin izin vereceği üst limitler dahilinde bastırılır. Yeni üyelerin kendi mevcut para biriminin ve birikmiş banknot stoklarının euro’ya çevriliş biçimi ve oranlarına, ECB Governing Counsil karar verir.
Bir NCB, diğer bir NCB’den borçlanarak, euro banknot alabilir. Bunun her NCB için üst limiti, ECB tarafından kararlaştırılır. Bir ülkeden AB’ye dahil olmayan başka bir ülkeye büyük miktarda euro banknot çıkarılmasının kuralları vardır. Çıkan paranın yerine konulma biçimi de, ECB tarafından belirlenir.