Frank güvenli liman özelliğini yitirdi mi?

Eda Önder Öztürk

2000-2015 Döneminde İsviçre Frangının yıldızı parladı…

Refah seviyesinin yüksekliği ile akıllara kazınan İsviçre, ekonomiye ilişkin verileri ile de söz konusu kalıplaşmış tabiri teyit etmekte. Kişi başına düşen gelirin ( satın alma gücü paritesi baz alınmış) 55.000 US$ tutarını aştığı, uzunca bir süredir işsizlik oranının %3 civarında seyrettiği, hizmet sektörünün geliştiği ülke ekonomisinde gelişmiş bankacılık ve finans sistemi ile İsviçre ekonomisi dikkat çekmeyi başarıyor.

Küresel anlamda savaş zamanlarında dahi güçlü bankacılık sistemi ile global finansal alanında güvenli bankacılık sistemine sahip olduğu algısını oluşturan İsviçre’nin para birimi, İsviçre frangı da finansal piyasalarda güvenli liman algısı oluşturan para birimleri arasında yer alıyor.

Özellikle 2011 yılında global bazda borç krizinin yaşandığı dönemde İsviçre frangının yıldızı parlamıştı. İlgili dönemde Avrupa’da Yunanistan kaynaklı borç krizinin ve Yunanistan’ın kurtarılmasına ilişkin yöntem belirsizliğinin Euro üzerinde baskı yaratması, ABD’de federal hükümetin borçlanma limitinin yükseltilmesi ve bütçe görüşmeleri konusunda bir uzlaşmaya varılamamasının dolara olan güveni azaltması ve aynı dönemde Japonya’da doğal afetin ülke ekonomisindeki tahribatının yanı sıra Japonya’da 2011 yılında kamu borcunun milli gelire oranının %209 oranına yükselmesi sonrası İsviçre ekonomisinin gücünü koruyor olması İsviçre frangını ön plana çıkardı.

Aşağıdaki grafikten görüldüğü üzere İsviçre frangının gelişmiş ülke para birimleri karşısındaki yükselişini sürdürmüştür.

Grafik 1: CHFUSD, CHFEUR ve CHFJPY performansları (2000-2015)


Kaynak: Bloomberg

İlgili dönemde İsviçre’nin toplam ihracatının %20’sini Almanya’ya, %10’unu da ABD’ye gerçekleştirdiğini göz önünde bulundurduğumuzda güçlü frangın İsviçre ekonomisi için tehdit oluşturduğu endişelerine rağmen İsviçre ekonomisi 2011 yılında %1,93 büyüme kaydetti.

Grafik 2: İsviçre Yıllık Büyüme Oranları (1981-2015)


Kaynak: Bloomberg

Tablo 1: İsviçre’nin 2011-2015 yılları arasındaki ihracat sıralaması


Kaynak: TradeMap

İsviçre frangının aşırı değerlenmesi sonrası; 2011 yılı Eylül ayında İsviçre Merkez Bankası para biriminde aşırı değerlenmeye ket vurmak amacıyla 1 Euro= 1.20 İsviçre Frangı seviyesinden bir limit belirledi ve sınırsız döviz alacağını açıkladı. Söz konusu açıklama sırasında deflasyonist risklere değinen ilk merkez bankası olurken, 2011 yılında ihracat kanalından büyümeyi desteklemeyi başardı.

Öngörü kabiliyetinin güçlü olduğunu söyleyebileceğimiz İsviçre Merkez Bankası, 2015 yılı Ocak ayında ilgili uygulamayı sona erdirirken de sezgilerini konuşturarak Avrupa Merkez Bankası tahvil alım programına başlamadan böyle bir kararı alarak İsviçre frangında anormal fiyat hareketlerinin önüne geçmiş oldu.

İsviçre Merkez Bankası’nın ilgili kararı sonrası 2011 yılından itibaren döviz rezervinin hızla genişlerken, uygulamanın sona erdiği 2015 yılında İsviçre Merkez Bankası’nın döviz rezervi 500 milyar CHF seviyesini aşmıştı. İsviçre frangının değer kazanımlarından da görüldüğü üzere güvenli liman algısı ile döviz akımına maruz kalan İsviçre Merkez Bankası 2015 yılı başlarında üstelik Avrupa Merkez Bankası’nın genişleme paketi kapıdayken, döviz alımı yaparak bununla baş edemeyeceğini fark edince negatif faiz uygulamasının daha etkin olabileceğini düşünerek mevduat faiz oranını da %-0,75 seviyesine  indirdi. Mevcut durumda Avrupa’da en fazla negatif faiz veren ülke konumunda.

Grafik 3: İsviçre MB Döviz Rezervi ve EURCHF Paritesi (1999-2016)


Kaynak: Bloomberg

Bugüne geldiğimizde İsviçre frangı artık eskisi gibi güvenli algısı yaratmamakta. Özellikle negatif faiz oranlarıyla frangı elde tutmak bireylere para kaybettiriyor. Güvenli bankacılık sistemi ile tarihte önemli bir yer edinen bankacılık sistemi de artık yüksek vergi uygulamaları nedeniyle İsviçre banka hesabı açmanın zorlu hale gelmesi de güvenli liman algısını yıkan nedenler arasında.

2015 yılında Avrupa’da Yunanistan kaynaklı endişelerin telaffuz edilmesi, Avrupa bankacılık sisteminin sorgulanması ve 2016 yılında Brexit, ABD başkanlık seçimleri gibi dünya genelinde finansal piyasalarda endişelere mahal veren unsurlara rağmen aşağıdaki grafikten de görüldüğü üzere İsviçre frangi güvenli liman olma özelliğine ilişkin popülaritesini yitirmiş durumda. Dünya genelinde söz konusu hareketli gündeme rağmen sınırlı fiyat hareketlerinin görüldüğü İsviçre frangının uykusunda uyanması zor görünüyor.

Grafik 4: CHFUSD ve CHFEUR performansları (2014-2016)


Kaynak: Bloomberg

Eda Önder Öztürk
ALAN YATIRIM KIDEMLİ ANALİST