Krizlerin sonu

Yaman Törüner

Son iki yıl içinde ve öncesindeki ekonomik göstergeler, bir ülkenin krizle karşılaşıp karşılaşmayacağını gösteriyor. Bazı göstergelerdeki ciddi değişim, gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik kriz olasılığını önceden haber veriyor. Finans Politik ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi’nde Türk ekonomisine ilişkin öngörüleri inceleyen Prof. Dr. C. Yenal Kesbiç, Özlem Dündar ve Ata Devrim, çarpıcı sonuçlara ulaşmışlar. Benim de çok faydalı bulduğum bu çalışmalara göre, çeşitli göstergelerin, kriz olasılığı üzerindeki istatistiksel doğrulanma sayıları aşağıdaki gibi çıkıyor:

Uluslar arası rezervlerde yetersizlik: 11 Doğrulama
Reel kurda aşırı değerlenme    :    10 Doğrulama
Enflasyon oranının hızla yükselmesi: 5 Doğrulama
Kredilerin aşırı genişlemesi:      5 Doğrulama
Reel büyüme hızının düşmesi:     5 Doğrulama
Cari işlemler dengesinin bozulması: 2 Doğrulama
İşsizliğin artması: 2 Doğrulama
Dış ticaret dengesinin bozulması:     2 Doğrulama
Doğrudan yabancı sermaye girişinin duraksaması: 2 Doğrulama
İhracatın düşmesi: 2 Doğrulama
 Parasal genişleme:    2 Doğrulama
Bankaların borçlarını mobilize etme kabiliyeti: 1 Doğrulama
Bir başka yerde kriz (Bulaşma olasılığı): 1 Doğrulama
Tasarruf seviyesi: 0 Doğrulama

ERKEN UYARI GÖSTERGELERİ

Yukarıdaki göstergelerin ölçümlenmesi, aşağıdaki gösterge tablosunun ortaya çıkarılması sayesinde belirlenebiliyor.
Reel döviz kuru trendinden sapmalar
Cari işlemler dengesi/GDP (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla)
 İhracat artış oranı
 M2/Rezervler rasyosunun seviyesi
M2/Rezervler rasyosundaki artış-eksiliş oranı
Rezervlerin artış-eksiliş oranı
Reel yurtiçi kredilerde artış-eksiliş oranı
 Sanayi üretimi artış-eksiliş oranı
Reel GDP artış-eksiliş oranı
 Borsa performansı, artış-eksiliş oranı
Reel faiz oranındaki değişimler
LİBOR’daki değişiklikler
Banka varlıkları/GDP artış-eksiliş oranı
 Kısa vadeli borcun rezervlere oranı
 Kümülatif direkt olmayan akımlar/GDP
Portföy akımlarının toplam sermaye akımları içindeki payırezervleri/Toplam banka varlıkları gelişimi
Merkez Bankası’nın bankalara verdiği kredi/Toplam banka borçları
Banka mevduatı/M2 seviyesi
Banka mevduatı/M2 artış oranı
Bankaların verdiği borçlar/mevduat, seviyesi
Bankaların verdiği borçlar/mevduat rasyosundaki artış-eksiliş oranı.
 Ekonomik çalışmaların hemen hemen hepsi, gelişmiş ekonomiler için yapılıyor. Gelişmekte olan bir ekonomi olan Türk ekonomisi için yapılan bu çalışma, övgüyü hak ediyor.