‘TÜİK’ bir hesap yaptı tasarruflarımız şaştı

Güngör Uras

Biz şimdiye kadar iç tasarruf-larımızın yüzde 15.5 olduğuna üzülürdük. TÜİK’in yeni hesaplaması ile iç tasarruflarımızın bir anda yüzde 24.8 olduğunu öğrendik.

Bugüne kadar ithalata bağımlılığı büyük sorun olarak görürdük. TÜİK, ekonomideki toplam arzın sadece yüzde 12.5’inin ithalat kaynaklı olduğunu açıkladı!..

TÜİK’e göre, 2015 yılı milli gelirinde yapılan yüzde 19.71 artışın arkasında, 2012 yılı girdi-çıktı çalışması var.

Bu çalışma, sektörler arası mal ve hizmet ilişkilerini belirler. Bir sektör üretim yaparken, hangi sektörlerden neleri alır, hangi sektörlere neleri verir? Katma değer nasıl yaratılır? Bunlar girdi-çıktı tablosundan belirlenir.

Önceki çalışma 10 yıl önce yapılmıştı. 10 yılda ekonomide yapısal değişim oldu. Sektörler arası mal akımı değişti. Milli gelirin tekrar hesaplanmasının temel nedeni bu.

Milli gelirdeki değişimin izlenme şekli de değiştirildi. Eskiden büyüme cari fiyatla belirlenir, sonra da belli bir yılın (baz yılı) fiyatına dönüştürülürdü.

Milli gelir değişimi TL sabit fiyatla izlenirdi. Bundan sonra sabit fiyata dönüştürme olmayacak.

Artık ‘zincirleme’

Her yılın milli geliri, bir önceki yılın fiyatı ile belirlendikten sonra, değişim, “Zincirleme Hacım Endeksi” adı ile yayımlanacak.

Eskiden üçer aylık milli gelir rakamları ortalaması alınarak yıllık büyüme açıklanırdı. Bundan sonra üçer aylık zincirleme değişimler açıklanacak ama yıllık zincirleme endeks bu üçer aylık büyümelerin ortalamasına bağlı olmadan belirlenecek.

Gelelim en önemli değişikliğe. 2015 yılı tasarruf oranının yüzde 24.8’e yükseltilmesine.

Milli gelirin bir bölümünü hane halkı ve devlet tüketir. Kalanı yatırıma gider. Yatırım iç ve dış tasarrufla (cari açık) gerçekleştirilir. Buna göre de iç tasarruf oranı belirlenir.

Peki nasıl arttı?

TÜİK başka ülkelerdeki uygulamalara uyma arayışında daha önce tüketim kabul edilen bazı harcamaları tüketimden çıkararak yatırıma aktardı. Bunların en önemlileri askeri harcamalar, araştırma geliştirme harcamaları.

Bu işlem sonucu hane halkı ile devletin tüketim harcamaları azalıyor. Yatırım harcamaları büyüyor. Eski hesaplamada, 2017 yılında hane halkı ve devlerin toplam tüketim harcamaları GSYH’nin yüzde 84.4’ü iken, yeni hesaplama ile yüzde 60 oldu. Sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki payı yüzde 20’den yüzde 30’a yükseldi.

GSYH’nin dolar karşılığı 719 milyar dolardan 861 milyar dolara yükselince, cari açığın GSYH’ye oranı geriledi. Bütün bunların sonunda brüt tasarruf yüzde 15.5’ten yüzde 24.8’e yükseldi.

TÜİK’in açıklamasına göre GSYH’nin yüzde 24.8’i büyüklüğündeki brüt iç tasarrufun 9.4 puanı hane halkı tasarrufundan, 4.4 puanı devlet tasarrufundan, 8.7 puanı mali olmayan sektörlerin tasarrufundan ve 2.2 puanı da mali sektör tasarrufundan oluşuyor. (Yuvarlamalar nedeniyle toplamlar tutmayabiliyor.)