Vatandaşın parası gıda, konut ve ulaşıma gidiyor

Güngör Uras

Türkiye İstatistik Kurumu her yıl hane halkının gelirini, gelirinin nasıl harcandığını belirliyor. Hane halkının yaşamındaki değişimi gösteren bilgiler veriyor.

Önceki gün yayımlanan 2015 yılı Hane Halkı Bütçe Araştırması’na göre;

- 2015 yılında hanelerin aylık ortalama tüketim harcaması 3.043 TL oldu. 2015 yılına göre tüketim harcamaları cari fiyatla yüzde 6.9 oranında arttı.

- 2015 yılında tüketici fiyatlarında yıllık ortalama artış yüzde 7.67 olduğuna göre, enflasyondan arındırılmış fiyatlara göre, halkımız 2015 yılında tüketim için daha az para harcayabilmiş demektir.

Tüketim harcaması, hanelerin gelir durumuna göre değişiyor.

Türkiye’de 2015 yılında 21 milyon 600 bin hane vardı. Gelir grubuna göre 5 gruba ayrıldığında her gruba yaklaşık 4 milyon 300 bin hane ve 15 milyon nüfus düşüyor.

En düşük gelirli 4 milyon 300 bin hanenin aylık tüketim harcamaları toplam tüketim harcamasının sadece yüzde 8.7’sini, en varlıklı 4 milyon 300 bin aile ise toplam tüketim harcamasının yüzde 38.5’ini yapıyor.

Ortadirekte bulunan ve toplam hanelerin yüzde 20’sini oluşturan hanelerin toplam tüketim harcamasındaki payları yüzde 17.4 oranında.

PİYASA ZENGİNLE AYAKTA

Toplam tüketim harcamalarının büyük bölümünün üst gelir grubundaki haneler tarafından yapılması, üretimi, toptan ve perakende ticareti, fiyat yapısını etkiliyor. Üretim, pazarlama yapanlar, fiyat belirleyenler, işte bu nedenle hanelerin sadece yüzde 20’sini oluşturan, 15 milyon nüfusun talebini karşılayacak üretime ağırlık veriyor. Fiyatlamayı bu üst gelir grubundakilere göre yapıyor.

Hanelerin gelir gruplarına ve hanedeki nüfusa göre, toplam tüketimin dağılımı da değişiyor.

Ülke genelinde toplam tüketim harcamalarının yüzde 20.2’si gıda ve alkolsüz içeceklere, yüzde 26.0’sı konut harcamalarına ve yüzde 17.0’si ulaştırma harcamalarına gidiyor.

Türkiye genelinde nüfusun sadece 22’si kirada oturuyor.  Ancak, tüketim harcamalarında konut ve kira harcamalarının büyüklüğü belirlenirken, kendi evlerinde oturanların, evleri olmasa idi ne kadar kira ödeyecekleri (izafi kira) dikkate alınıyor. Konut için yapılan her türlü harcamalar (su, gaz, elektrik, tamirat) hesaplanıyor.

GELİR KADAR TÜKETİM

Hanelerde yaşayanların varlık durumu, aylık tüketim harcamasının dağılımını belirliyor.

- En düşük gelirli 4 milyon 300 bin aile, aylık tüketim harcamasının yüzde 30.2’sini gıdaya tahsis ederken, üst gelir grubunda toplam aylık harcamada gıdanın payı yüzde 14.6 oranında. Ortadirek aylık tüketim harcamasının yüzde 22.6’sını gıdaya tahsis ediyor.

Hanelerde yaşayan sayısı da aylık tüketim harcamasın da gıda harcamalarının büyüklüğünü etkiliyor.

Bir kişilik hanede aylık tüketim harcamasının yüzde 14.9’u gıdaya giderken, 3 kişilik ailede toplam tüketim harcamasının yüzde 17.6’sı, 7 kişilik ailede yüzde 29.6’sı gıdaya gidiyor.

Toplam tüketim harcamalarında en olumsuz gelişme, alt gelir grubundaki hanelerin, eğitime para ayıramamaları. Ülke genelinde hanelerin eğitim harcamasının yüzde 68.9’unu üst gelir grubundaki 4.3 milyon hane yapıyor. En alt gelir grubundaki hanelerin payı ise sadece 1.6 oranında. Bunun, varlıklı kesimin çocuklarına daha iyi eğitim verme güçlerini, buna karşılık alt gelir grubunun çaresizliğini gösteriyor.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun Hane Halkı Bütçe Araştırması,  hanelerin yaşamındaki iyileşmenin yeterli hızda gerçekleşemediğini sergiliyor.