Yeni büyük oyun

Yaman Törüner

Dünya, Orta-doğu ve Güney Çin Denizi’ndeki anlaşmazlıklarla uğraşadursun, “New Great Game-Yeni Büyük Oyun” Kuzey Kutup Bölgesi’nde sahnelenmiş durumda.

Kuzey Kutup Bölgesi Okyanusu, dünyanın en küçük okyanusu olsa da, Rusya kadar büyük ve ABD’nin bir buçuk katı. Buz dağlarının yer değiştirmesi ve kıta sahanlıklarının oynaklığı, bu bölgede sınır belirlenmesini olanaksız kılıyor ve bir çok anlaşmazlıklara neden oluyor.

Kuzey Kutup Bölgesi, Kanada, Finlandiya, Grönland (Danimarka), İzlanda, Norveç, Rusya, İsveç ve Alaska (ABD) ülkelerinin topraklarını kapsıyor. Çin, Hindistan ve Japonya ise, Norveç’e bağlı adalardan birinde bilimsel araştırma yaptıkları için, “gözlemci devlet” statüsüne sahipler.

Son yıllardaki iklim değişikliği sonucu, buz dağlarının erimeye başlaması, Maldivler, Holanda ve Bangaldeş’i sular altında bırakacak. Ancak, bu sayede, Kuzey Kutup Bölgesi’nde yeni ulaşım yolları ve tarım alanları da devreye giriyor. Buzların erimesi sayesinde, 2014 yılında Nunavik adlı gemi buzkırana ihtiyaç duymadan, Panama Kanalı’nı kullanmaksızın, Kanada’dan Çin’e tonlarca nikel madeni taşıdı.

2009’da, bir ABD Jeoloji Araştırması, Kuzey Kutup Bölgesi’nde, 550 trilyon metreküp doğal gaz ve 44 milyar varil petrol bulunduğunu açıkladı. UNCLOS Anlaşması’na göre, ülkeler birbirleriyle kesişmemek kaydyla, sahillerine 200’er deniz mili uzaklıktaki bölgede hak iddia edebiliyor.

RUSYA BÜYÜK OYNUYOR

Rusya, 2007’de Kuzey Kutbu’nda denizin 4500 metre altındaki buz tabakasına paslanmaz titanyumdan yapılmış bir Rus bayrağı dikti ve Kuzey Kutup Bölgesi Okyanusu’na “Rus Okyanusu” adını verdi. Rusya, Sibirya sahilleri nedeniyle tüm Kuzey Kutup Bölgesi’nin kendisine ait olduğunu iddia ediyor;
kutup Bölgesi civarındaki adalarda da Rus vatandaşlarının yerleşmesini özendiriyor.

Ruslar, özel yetiştirilmiş bir “kutup ordusu” kurdular; 6.000’den fazla özel kutup timi yetiştirdiler. Hoverkraftlar ve kar motosikletleriyle donatılmış iki mekanize birlikleri var. 2014’te yapılan askeri kar manevralarına 155.000 asker, binlerce tank, uçak ve gemi katıldı.

ABD GERİ KONUMDA

Rusların bu hareketliliğine rağmen, ABD, NATO kuvvetlerinin İzlanda’dan çekilmesine göz yumdu.

Bir buzkıran gemisinin yapımı 10 yıl sürüyor ve bir milyar dolara mal oluyor. Rusların halen, 6’sı nükleer güçle çalışan 32 buzkıran gemisi var. Rusların, 2018 yılında, üç metre derinliğe kadarki buzları kırabilecek en büyük buzkıran gemisini devreye sokacağı biliniyor. Bu gemi, 70 bin tonluk tankerlere bile öncülük yapabilecek.

ABD’nin sekiz adet 1960 model buzkıran gemisi var ve Antarktika’daki (Güney Kutbu) araştırma istasyonuna ulaşabilmek için bile, Ruslardan yardım istenmek durumunda kalındı.

Kanada’nın altı buzkıran gemisi var ve bir tane daha inşa ediyor. Ayrıca, Finlandiya sekiz, İsveç yedi, Danimarka dört ve Almanya, Çin, Norveç birer buzkıran gemisine sahip.

ABD ile Kanada arasında olan  dahil, ülkeler arasındaki anlaşmazlıklara girmiyorum. Önümüzdeki yıllarda, Kuzey Kutup Bölgesi’nin büyük bir çatışma alanı yaratacağı kesin.