Yeni tip corona virüs (Kovid-19) salgınının tüm dünyayı etkisi altına almasının ardından likidite ihtiyacının ortaya çıkmasıyla merkez bankaları bilançolarında trilyon dolarlık artışa sebep olacak politikaları devreye aldı.
Ekonomistler, merkez bankalarının "helikopter para" ya da "drone para" şeklinde tabir ettiği son dönem para politikalarının tek başına ekonomiye çare olabileceği konusunda endişelerini dile getirirken, hem fikir olunan tek nokta ise atılan bazı adımların piyasaları yatıştırmak yerine paniği daha da artırdığı.

Öyle ki dünya merkez bankacılığında söz sahibi konumunda gösterilen ABD Merkez Bankası'nın para politikası toplantısının hemen öncesinde aldığı faiz  indirim kararları, piyasalarda sert düşüşe ve oynaklığın daha da artmasına neden  oldu.

Fed'i Avrupa Merkez Bankası (ECB), İngiltere Merkez Bankası (BoE),  Japonya Merkez Bankası (BoJ) ve Çin Merkez Bankası (PBoC) gibi diğer büyük merkez  bankalarının takip etmesi sorunun büyüklüğünü ortaya koyarken, atılan adımların  piyasalarda hala istenilen fiyatlamaları getirmediği görülüyor.

Piyasa fiyatlamalarında istenen boyutta bir tepkinin gelmemesinde ise,  salgının çözümünde para politikalarından daha çok mali politikalara ihtiyaç  duyulması etkili oluyor.

Zira ekonomistler, dün piyasalarda yaşanan artışta, Fed'in son hamlesi  olan ''sınırsız'' varlık alımının değil de, ABD'nin yaklaşık 2 trilyon dolarlık  ekonomi teşvik paketinde uzlaşmaya yaklaşıldığı haberlerinin daha fazla etkili  olduğunu dile getiriyor.

FED FAİZ İNDİRİMİNDE ÖNCÜ OLDU

Corona virüs salgını sebebiyle finansal piyasalarda yaşanan panik  havasını dağıtmak ve krizin ekonomiler üzerinde daraltıcı etkisini hafifletmek  adına merkez bankaları art arda önemli açıklamalar yaptı.

Fed, 3 Mart'ta sürpriz bir kararla fonlama faiz oranını 50 baz puan  indirimle yüzde 1-1,25 aralığına çekti. Fed, faiz indirimine gerekçe olarak corona virüsün ekonomik aktivite üzerinde yarattığı riskleri gösterdi.

Piyasada korku endeksi olarak bilinen VIX’in Lehman Krizi zamanlarında  gördüğü 75 seviyesine çıktığı 12 Mart'ta Fed, repo piyasası aracılığıyla  piyasalara 1,5 trilyon vereceğini açıkladı. Bu likidite enjeksiyonunun parasal  genişleme programından farkı likiditenin sadece 30 gün piyasada tutulacak  olmasıydı.

Kovid-19 salgının görünenin ötesine piyasaları ve ekonomiyi  daraltacağı endişesiyle, Fed ikinci kez sürpriz kararla fonlama oranını 100 baz  puanlık indirimle yüzde 0-0,25 aralığına düşürdü. Böylece Fed tarihinde ilk kez  iki FOMC toplantısı arasında iki acil toplantı yapmış oldu.

Acil toplantının gerekçesi olarak "Corona virüsün etkilerinin kısa  vadede ekonomik faaliyet üzerinde ağırlık oluşturacağı ve ekonomik görünüm için  risk oluşturacağı." gösterildi.

YENİDEN PARASAL GEVŞEME

Fed sadece fonlama oranlarını düşürmekle kalmadı, aynı zamanda en son  2008 küresel ekonomik kriz döneminde Ben Bernanke'nin uygulamaya koyduğu ve  ''alışılmadık politikalar'' olarak da bilinen parasal gevşemeye yeniden dönmek  zorunda kaldı.

Bu kapsamda banka, 500 milyar dolarlık Hazine kağıdı ve 200 milyar  dolarlık İpoteğe Dayalı Menkul Kıymet (MBS) aracılığıyla ve en az 700 milyar  dolarlık bir parasal gevşeme programı açıkladı.

Buna ek bir hamle olarak da Fed, zorunlu karşılık oranlarını, bir  sonraki tesis döneminin başlangıcı olan 26 Mart'tan geçerli olan yüzde sıfıra  düşürdü.Banka dolar likiditesi sağlamak için de 15 Mart'ta Kanada Merkez Bankası,  BoE, BoJ, Avrupa Merkez Bankası ve İsviçre Merkez Bankası ile swap hattı kurdu.

Fed, 19 Mart'ta 9 merkez bankasıyla daha geçici olarak swap hatları  oluşturarak corona virüs pandemisinden kaynaklı ekonomik sorunlarla mücadele için  "finansal kriz dönemi" programlarını genişletti. Swap hatları ile Fed,  Avustralya, Brezilya, Güney Kore, Meksika, Singapur, İsveç için toplam 60 milyar  dolarlık, Danimarka, Norveç ve Yeni Zelanda için ise her birine 30 milyar dolar  olmak üzere likidite imkanı sağlarken, yeni swap hatlarının en az 6 ay boyunca  korunacağını duyurdu.

Son adımını 23 Mart'ta atan Fed, ''sınırsız'' varlık alımı dahil yeni  tedbirler açıkladı. Bu kapsamda Fed'in hazine tahvili ve konut kredisine  (mortgage) dayalı menkul kıymet alımı yapacağı, buna ticari konut kredisine  dayalı menkul kıymet alımlarının da dahil edileceği bildirildi.

Fed, kredi akışlarına ilişkin ise yeni programlar oluşturarak bu  kapsamda 300 milyar dolara yakın yeni finansman sağlanacağını, Hazine Bakanlığı  Borsa İstikrar Fonu'na da 30 milyar dolarlık öz kaynak verileceğini belirtti.

ECB VARLIK ALIMLARINI GENİŞLETTİ

Avrupa Merkez Bankası (ECB) 12 Mart'ta beklenenin tersine zaten yüzde  eksi 0,5 olan olan politika faizini daha da aşağıya çekmedi. Buna karşın banka,  120 milyar euroluk tahvil alım programı açıkladı. Söz konusu program aylık 20  milyar euroluk  alımlara ilaveten gerçekleşecek.

BOE

Salgından en çok etkilenen Avrupa ülkeleri arasında bulunan  İngiltere'de, ülke merkez bankası 11 Mart'ta ekonomiyi desteklemek için politika  faizini 50 baz puan indirerek yüzde 0,25'e çekti.

KOBİ'lere Term Funding Scheme (TFS) adı altında politika faizinden ya  da bu seviyeye çok yakın fonlama sağlanacağını açıklayan BoE, bankaların sermaye  yeterlilik koşullarını gevşeterek, bu sayede ekonomiye 190 milyar sterlin kaynak  sağladı.

Banka ayrıca bankacılık sektörüne temettü ve bonus dağıtmama  tavsiyesinde bulundu.

BOJ

Japonya Merkez Bankası (BoJ) 10 Mart'ta 1 trilyon yenlik (9,6 milyar  dolar) ve yarısı KOBİ'lere sıfır faizli kredi kullandırılmak üzere hazırlanan bir  ekonomiye destek kararı açıkladı.

Japonya, bir ay önce de KOBİ’'ere faizsiz kredi olarak tahsis edilmek  üzere 500 milyar yen destek paketini kamuoyuna duyurmuştu.

BoJ, 16 Mart'ta ise yeni tip corona virüs salgını kapsamında parasal  genişlemeyi artırıcı yönde tedbirler alırken, Borsa Yatırım Fonu (ETF) alım  miktarını yıllık 6 trilyon yenden yıllık 12 trilyon yene, Japon gayrimenkul  yatırım fonları alımını da yıllık 90 milyar yenden yıllık 180 milyar yene  çıkardı.

Buna ek olarak, banka, şirket finansmanını kolaylaştırmaya yönelik  önlemler kapsamında, banka kurumsal borçlara karşı teminat olarak kredi sağlamak  üzere eylül sonuna kadar, sıfır faiz oranıyla 1 yıla kadar vadeli yeni bir  operasyon başlatacağını duyurdu.

ÇİN MERKEZ BANKASI

Çin Yeni Yıl tatilinin sona erdiği 3 Şubat'ta koronavirüs  endişeleriyle Çin borsası sert düşerken, ülke merkez bankası piyasadaki panik  havasını dağıtmak için piyasaya 1,2 trilyon yuan (173,8 milyar dolar) likidite  enjekte etti. Banka ayrıca, 7 günlük ters repo faiz oranını yüzde 2,50'den yüzde  2,40'a ve 14 günlük oranını yüzde 2,65'ten yüzde 2,55'e düşürdü.

Bir sonraki gün yeniden bu yola başvuran PBoC, piyasalara 400 milyar  yuanlık likidite sağladı. Banka 17 Şubat'ta da 1 yıllık faizlerde 10 baz puanlık  indirime gitti.

TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) da 2 yıl aranın ardından 17  Mart'ta ilk kez ara Para Polilitikası Kurulu toplantısı gerçekleştirerek  politika faizini indirdi.

Mart ayı başlangıcından bu yana global çapta gözlenen takvim dışı para  politikası toplantıları gerçekleştirilmesi furyasına TCMB de katılım sağlayarak  politika faizini 100 baz puan indirerek yüzde 9,75'e çekti. Böylece politika  faizi Nisan 2018’den bu yana ilk kez tek haneli seviyelere gelmiş oldu.

Merkez Bankası politika faiz indiriminin yanı sıra Kovid-19 salgınının  küresel çapta yarattığı belirsizliğin Türkiye ekonomisi üzerindeki olası olumsuz  etkilerinin sınırlandırılması amacıyla, bankaların Türk lirası ve yabancı para  likidite yönetiminde esneklik sağlanarak öngörülebilirliğin artırılmasına, reel  sektöre kredi akışının kesintisiz devamını teminen bankalara hedefli ilave  likidite imkanları tanınmasına, reeskont kredi düzenlemeleriyle ihracatçı  firmaların nakit akışının desteklenmesine yönelik tedbirler aldı.