İran`da yerel para biriminin değer kaybetmesi, ABD`nin yaptırımları ve yüksek enflasyon, geniş katılımlı protestoların tekrarlanması ihtimalini arttırırken, Tahran yönetimini ülkenin geleceğiyle ilgili endişeye sevk ediyor.
Tahran yönetimi söz konusu durum karşısında olası toplumsal tepkilerin önüne geçmeye çalışıyor. Bu yönden, Merkez Bankası, birkaç gün önce, Tümen'in  değerinin korunması ve ekonomik kalkınmaya destek olmak amacıyla, mevduat faiz  oranını 2 puan arttırarak yüzde 12'ye çıkardı.

İranlı ekonomi uzmanları, Merkez Bankası'nın aldığı bu kararı AA  muhabirine değerlendirdi.

Paris Üniversitesi İktisadi Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Cemşid  Esedi, "Merkez Bankası, neredeyse iflas etmek üzere olan devlet şirketlerinin  nakit para ihtiyacını gidermek için faizleri yükselterek borsaya ilgiyi  arttırmaya çalışıyor." dedi.

İran ekonomisinin bütçe açığı etkisi altında olduğunu dile getiren  Esedi, "Hükümet yeni tip corona virüs (Kovid-19) öncesi yüzde 50 oranında bütçe  açığı sorunuyla karşı karşıyaydı. Bu kriz ve ABD'nin yaptırımlarının artmasıyla  bütçe açığının büyümesi bekleniyor." ifadelerini kullandı.

Devletin parasının bitmesinin ülkede iktisadi, sosyal ve siyasal  durumu bütünüyle etkilediğini belirten Esedi, "Korkunç senaryo, insanların 2017  ve 2019 da olduğu gibi sokağa çıkmalarıdır. Asıl sorun paranın bitmesidir.  Mevduat faiz oranlarının arttırılmasının nedeni devletin iflas durumudur."  şeklinde konuştu.

HALKIN SOKAĞA DÖKÜLMESİNİN NEDENLERİ

Bir diğer İranlı ekonomi uzmanı Said Bülentnazar, İran'da likidite sorununun enflasyonu tetiklediğini söyledi.

Bülentnazar, şöyle devam etti:

"Her ülkede enflasyonun sebeplerinden biri likidite sorunudur.  Faizlerin artmasıyla insanlar, değerlendirmek için paralarını bankalara  yatırıyorlar. Bu durum devletin likidite kontrolüyle mümkün olur. Eğer bir banka  veya mali bir kurum, kaynaklarını doğru belirlemez ve yatırımını doğru yapamazsa  ileride problemle karşılaşması kesindir. Son yıllarda bazı resmi izni bulunmayan  kurumlar, halkın paralarını doğru kullanmayıp geri veremediler. Bu da halkın  sokaklara dökülmesine yol açtı."

TÜMEN'İN DEĞER KAYBETMESİ

Diğer taraftan geçen hafta, İran'ın Venezuela'ya benzin ihracatı  sonrası ABD'nin bu ülkenin kaptanlarına yönelik yaptırımı ve Uluslararası Atom  Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) İran aleyhine aldığı karar, Tümen'in yabancı para  birimleri karşısında düşüşe geçmesine ve 1 doların 20 bin Tümen'e yükselmesine  neden oldu.

Tümen'in dolar karşısında tarihi gerilemesinde ABD-Irak arasındaki son  görüşmelerin de etkisinin olduğu söylenebilir. İran'ın İslam İşbirliği  Teşkilatı'ındaki eski Temsilcisi Sabbah Zengene, Dışişleri Bakanlığı Siyasi ve  Uluslararası Araştırmalar Merkezi'ne ait "ipis.ir" internet sitesinde yayınlanan  makalesinde, "Görüşmenin konusu İran'ı yok etme olmalıdır. Eğer Irak, ABD'yle bu  minvalde görüşmezse ekonomik yaptırımlarla karşı karşıya kalacaktır." ifadelerini  kullandı.

Irak, İran'ın dolar temin ettiği ve Çin'den sonra ürünlerini en çok  ihraç ettiği ülke konumunda.

İran Petrol Ürünleri İhracatçıları Birliği Sözcüsü Hamid Hüseyni, ocak  ayında yaptığı açıklamada, "Irak'a son 10 ayda 8 milyar dolar ihracat yapıldı.  İran'ın, Irak'a gaz ve petrol ihracat parası bu ülkenin merkez bankasının  hesabına yatıyor. ABD'nin yaptırımları paranın çekilmesine mani. Bu nedenle Irak  Merkez Bankası'nda 5 milyar dolar bloke edildi." şeklinde konuştu.

Petrol gelirinin düşmesinin yanı sıra Kovid-19'un piyasaya olumsuz  etkisi, Tümen'in değer kaybının nedenleri arasında yer alıyor.

İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, son günlerde  yaptığı bir açıklamasında, petrol gelirinin 100 milyar dolardan 8 milyar dolara  gerilemesi ve Kovid-19'un piyasalara olumsuz etkisinin, işsizliği arttırdığını,  ekonomik krizin derinleşmesine ve enflasyonun yükselmesine neden olduğunu  söyledi.

Bu minvalde İranlı reformist siyasetçi Mustafa Taczade, şu ifadeleri  kullandı:

"Asıl sorun 'Savaşa ve Müzakereye Hayır' stratejisinde ekonomik  yaptırımlar konusunu görmezden gelmektir. 'Savaşa ve Müzakereye Hayır'  stratejisi, İran halkına aşırı baskıların uygulanmasıyla sonuçlanan zarara yol  açmıştır. Bunu eleştirmemek ve Velayeti Fakih karşıtı olarak tanımlamamak elde mi?"

Tahran Üniversitesi Siyasi Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Abbas  Ahundi ve Hüccetulislam Seyyid Musevi Hoiniha, ekonomik sıkıntılar nedeniyle  toplumdaki genel rahatsızlık ve bunun özellikle işsizler ve alt sınıflarda  ayaklanmaya dönüşme ihtimaline karşı yöneticilerini uyardı.

Hasan Ruhani hükümetinin birinci döneminde Ulaştırma ve Şehircilik  Bakanı olarak kabinede yer alan Ahundi Telegram sayfasından, "Bölgenin siyasi  coğrafyası ve tarihi ele alındığında İran'ın 'ulusal güvenliğini' tehdit eden  etkenlerin en önünde, 'ekonomik zafiyet ve kamu hoşnutsuzluğu' geliyor."  ifadelerini kullandı.

Bu güne kadar, ülkesiyle ilgili sorunların kaynağını ABD'nin  baskılarında arayan, İmam Humeyni'ye Bağlı Öğrenciler Komitesi Başkanı ve  kapatılan Selam Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hoiniha ise, İran Lideri Ali  Hamaney'e hitaben yazdığı mektubunda, ülke sorunlarının kaynağının başta ekonomik  sıkıntılara yol açanlar olmak üzere Tahran yönetiminin yanlış siyasi  kararlarından kaynaklandığını savundu.