Yeni tip corona virüs (Kovid-19) salgınına karşı alınan tedbirlerin, küresel enerji piyasalarına köklü değişiklikler getireceği öngörülüyor.
Dünya ekonomisi, Kovid-19 salgını nedeniyle tarihte benzeri görülmemiş bir krizin eşiğine gelirken, sürecin her alanda olduğu gibi küresel enerji  açısından da önemli sonuçlar doğurması bekleniyor.

ABD'nin Batı Teksas (WTI) tipi petrolünün varil fiyatı tarihte ilk  defa 20 Nisan'da eksi 37 dolara kadar düşerken, Brent tipi ham petrolün varil  fiyatı son 21 yılın en düşük seviyelerine geriledi.

Petrol fiyatlarında yaşanan çöküş nedeniyle, Rusya ve Suudi  Arabistan'ın öncülük ettiği Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı  bazı ham petrol üreticisi ülkelerden oluşan OPEC  günlük 9,7 milyon varille  tarihin en yüksek petrol üretim kısıntısı kararını almak zorunda kaldı.

Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2020'de küresel enerji talebinin  2008'de yaşanan mali krizde gerçekleşen düşüşten 7 kat sert bir şekilde yüzde 6  düzeyinde gerileyeceği öngörüsünde bulunurken, petrolün ardından küresel enerji  denkleminde bir başka kritik kaynak olan doğal gazın da bu düşüşten etkilenmesi  bekliyor.

Avrupa'da önemli ölçüde gerileyen talep nedeniyle, doğal gaz  fiyatlarının bin metreküpte 100 doların altına kadar düştüğü görüldü. IEA'ya göre  küresel doğal gaz talebi, 10 yıllık büyümenin ardından bu yıl yüzde 5  gerileyecek.

Kömür talebinde, yıl sonuna kadar yüzde 8 düşüş beklenirken, düşük  işletim maliyeti sayesinde Kovid-19 krizinin tek galibinin yenilenebilir enerji  olabileceğine işaret ediliyor.

Uzmanlar, küresel sektörde "doğal seleksiyon" sürecinin  başlayacağına dikkati çekiyor.

"SALGIN, 21. YÜZYILIN BASKIN GÜCÜ OLMA YARIŞINI KESKİNLEŞTİRDİ"

Londra merkezli ESCP Avrupa Ticaret Okulu'nda misafir profesör olarak  görev yapan Uluslararası Petrol Ekonomisti Dr. Mamdouh Salameh, AA muhabirine  yaptığı açıklamada, Kovid-19'un, 1930'larda yaşanan Büyük Buhran'ın ardından  küresel ekonomiyi vuran en yıkıcı olay olarak tarihe geçebileceğini söyledi.

Küresel ekonominin gördüğü zararın telafisi için en az iki yıl  ekonomik büyüme yaşanması gerektiğine işaret eden Salameh, “Hem petrol hem de  diğer ana sektörlerde yapısal değişikliklerin olduğu küresel bir kemer sıkma  dönemi olacak. Aynı zamanda çok sayıda şirket küçülecek, batacak veya birleşmeler  ve satın almalar olacak, en güçlüler hayatta kalabilecek." diye konuştu.

Kovid-19 salgınının küresel ekonomi ve küresel petrol piyasasının  birbirlerine ne kadar bağlı olduklarını gösterdiğini belirten Salameh, "Küresel  ekonomi düşük petrol fiyatlarıyla toparlanamaz çünkü küresel yatırımlar, petrol  endüstrisi ve petrol üreten ülkelerin ekonomileri zarar görecektir. Ekonomiyi  canlandırmak için yüksek petrol fiyatlarına ihtiyacı var." ifadelerini kullandı.

Küresel petrol piyasasının ana oyuncuları olan Rusya, Suudi Arabistan,  ABD ve Çin gibi ülkelerin stratejilerinde değişikler olacağına işaret eden  Salameh, şunları kaydetti:

"Bağdat'ta 60 yıl önce oluşturulmasından bu yana OPEC zorluklar  yaşadı. OPEC  nezdinde varılan küresel petrol kesintisi anlaşması, örgütün hala  öncü rolü olduğunu gösteriyor. Rusya ve Suudi Arabistan pazar payı için daima  rekabet edecekler, ancak iki ülkenin bir ortak hedefi var: ABD kaya petrolü  sanayisini bertaraf etmek. ABD, petrol ithal etmeye devam ediyor. Kaya petrolü  sanayisinde yaşadığı zararlar nedeniyle bu ithalat daha da artabilir. Sektör,  Kovid-19 salgınından zayıf bir şekilde çıkacak ve ABD'nin aldığı vergilerle kaya  petrolüne verdiği desteğe vatandaşlar bir noktada tepki gösterecekler."

Çin'in küresel ekonomi ve petrol piyasasının ana yönlendiricilerinden  olmaya devam edeceğine dikkati çeken Salameh, "Petrol talebi ve fiyatlarının  canlandırılmasında, Çin merkezi rol üstlenecek. Petrol sektörü batmaktan  kurtulmak için temettüleri sert bir şekilde azaltmak zorunda. Royal Dutch  Shell'in 1945'ten bu yana ilk defa kestiği gibi, hayatta kalmak için bunun  yapılması gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.

Salameh, Kovid-19 salgınının sıradaki dünya düzeni ve 21. yüzyılın  baskın gücünü ortaya çıkarmaya yönelik küresel yarışı "keskinleştirdiğini"  vurgulayarak, "Kovid-19, ABD ve Çin arasındaki rekabetin bir yönünü gösterebilir,  ancak bu rekabet salgından sonra ilk kimin toparlayacağının ötesine geçiyor. Bu,  21. yüzyılda kimin baskın güç olacağı ve petrol para birimi olarak petro-doların  yerini yuan-doların alması hakkında." diye konuştu.

"ABD KAYA PETROLÜNÜ KASVETLİ BİR GELECEK BEKLİYOR"

Boston Üniversitesi Finans Profesörü Nalin Kulatilaka da Kovid-19  nedeniyle talepteki sert düşüşün ve piyasadaki arz fazlasının petrol piyasalarını  karmaşaya sürüklendiğini belirtti.

Rusya ve Suudi Arabistan arasında daha yüksek fiyatlar için petrol  üretimini azaltan istikrarsız bir ittifak kurulduğunu anlatan Kulatilaka, "Bu  ittifak düşük maliyetli üreticilere yarayan daha geleneksel bir pazara doğru  yeniden yapılandırılıyor." dedi.

Petrol talebi zamanla toparlansa da dünya petrol piyasasının eskisi  gibi olamayabileceğine işaret eden Kulatilaka, "Yakın zamana kadar, dünya petrol  piyasasının arz tarafı diğer çoğu pazardan farklı şekilde işledi. OPEC ve Rusya  fiyatları varil başına 60 dolar civarında tutmak için üretimi kısıtladı. Ancak bu  fiyatlar, kaya petrolü gibi yüksek maliyetli ürün üretenlerin pazara arz  sağlamasına olanak verdi." değerlendirmesinde bulundu.

Kaya petrolü üretiminin, küresel petrol üretiminin yüzde 10'una  yaklaştığına dikkati çeken Kulatilaka, "Bu nedenle düşük maliyetli üreticiler  giderek üretimlerini kısmak zorunda kaldılar. Buna rağmen, kaya petrolü çıkarmak  için kullanılan teknolojideki gelişmeler petrol fiyatlarını baskıladı ve fiyatlar  düşmeye devam etti." diye konuştu.

Kulatilaka, petrol üretiminin ve yatırımların karlı olabilmesi için  gereken fiyatlarla kuyularda üretimin durdurulması ve tekrar başlatılması gibi  maliyetlerde yaşanan olumsuz seyirler nedeniyle ABD'nin kaya petrolü üretimini  kasvetli bir geleceğin beklediğini söyledi.

Boston Üniversitesi Sürdürülebilir Enerji Fakültesi Direktörü Prof.  Dr. Peter Fox-Penner ise Kovid-19 krizinin küresel petrol ve doğal gaz sektörü  için bir kırılma noktası olduğunun altını çizdi.

Karbon ayrımı yapılmadan petrol ve doğal gaz kullanımının gelecek on  yıllarda düşmeye mahkum olduğunu vurgulayan Fox-Penner, "Mevcut kriz sektör  içinde ve sektör dışında bunun farkındalığını artırdı. Petrol tahvilleri S&P 500  endeksinin artık sadece yüzde 3'ünü oluşturuyor. Bu tarihin en düşük seviyesi."  dedi.

Küresel yenilenebilir enerji sektörünün bazı alanlarda krizden kısa  vadede olumsuz etkilendiğini belirten Fox-Penner, şöyle konuştu:

"Özellikle konutlar ve ticari güneş enerjisi kurulumları, insanların  evde olması ve birçok işletmenin kapatılması nedeniyle keskin şekilde düştü.  Büyük rüzgar santralleri gibi büyük ölçekli yenilenebilir projeler tedarik  zinciri gecikmelerinden etkilendi. Uzun vadede ise kriz, yenilenebilir enerjiye  destek olabilir. Krizin, tüm dünyadaki insanlara, çevre ve sağlık tehditlerinin  gerçek olabileceği ve beklemek yerine acil duruma dönüşmeden müdahale  gerektirdiği konusunda bilinç verdiğini düşünüyorum. Bu da şirketlerin ve  hükümetlerin temiz enerjiye geçişi nasıl hızlandıracaklarını düşünmelerini  sağlıyor. İşler yeniden başladığında, yenilenebilir enerji faaliyetlerinin,  krizden önceye göre daha hızlı yol alacağı görüşündeyim."

"VİRÜS FİYAT KRİZİNİ DERİNLEŞTİRDİ"

Rusya merkezli Ulusal Enerji Güvenliği Fonu Uzmanı Stanislav  Mitrahoviç ise petrol talebinde geçen ay yüzde 50'ye varan gerilemeye karşın  doğal gaz talebinde benzer bir düşüş yaşanmadığına dikkati çekti.

Öte yandan, salgına yönelik alınan önlemler nedeniyle gaz fiyatlarının  da düştüğünü belirten Mitrahoviç, şunları kaydetti:

"Anahtar hidrokarbon piyasalarında arz ve üretim fazlası gözlemlendi.  Amerikalı kaya petrolü üreticileri ve Brezilyalı deniz aşırı üreticiler de dahil  çok fazla oyuncu petrol ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) yatırımları nedeniyle  doğal gaz üretmeye başladı. Salgın olmasa bile fiyatlarda düşüş olası bir  durumdu, ancak virüs bu düşüşün daha da derinleşmesini sağladı. Sonuç olarak en  zayıf gaz ve petrol tedarikçileri piyasayı terk etmek zorunda. Bu bağlamda,  üretimin pahalı olduğu ABD'de ve mali açıdan zayıf Afrika ülkelerinde üretimin  önemli oranda düşmesi bekleniyor. Yeni LNG tesislerinin de krizden olumsuz  etkilenmesi öngörülüyor."

Büyük şirketlerin zarar görmelerine rağmen, sahip oldukları mali  rezervler sayesinde hayatta kalacakları ve piyasadaki diğer küçük oyuncuları  satın alacağı değerlendirmesinde bulunan Mitrahoviç, "Örneğin, ABD'deki orta ve  küçük üreticiler Chevron ve Exxon gibi şirketler tarafından satın alınacak.  Afrikalı şirketler Batılı, Çinli, Arap veya Rus şirketlere daha da bağımlı hale  gelecek." ifadelerini kullandı.

Ucuz doğal gazın kömür sektörüne zarar vereceğine işaret eden  Mitrahoviç, sözlerini şöyle tamamladı:

"Bu nedenle kömür tesisleri hızla işletmeden çıkacaklar. ABD ve  Asya'da ise, Avrupa'da yenilenebilir enerjiye verilen sınırsız destek yok. Bu  nedenle ucuz hidrokarbonlar Amerika ve Asya'da yenilenebilir enerjinin gelişimini  Avrupa'dan daha fazla yavaşlatacak." dedi.

Avrupa Politika Merkezi (EPC) İklim ve Enerji Politikası Analisti  Sofia Lopez Piqueres, mevcut krizin, petrol sanayisindeki istikrarsızlıkları  ortaya çıkardığını söyledi.

Kovid-19'un uzun vadede yenilenebilir enerjinin büyümesine engel  olmayacağını vurgulayan Piqueres, "Özellikle Batılı bazı petrol şirketleri  yenilenebilir enerjiye yatırım yapıyorlar. Avrupa ve diğer bölgelerde  yenilenebilir enerjiye geçiş süreci, siyaset belirleyicilerin ortaya koyacakları  vizyon ve cesarete bağlı olacaktır." değerlendirmesinde bulundu.