Yeni tip corona virüs (Kovid-19) salgını sonrası şantiyelerin kapatılması ve proje iptalleri nedeniyle zor bir dönemden geçen inşaat sektörü ekonomisinde önemli daralma beklenirken, gelecek dönemde şirket birleşmelerinin gerçekleşebileceği, e-şantiyelerin oluşturulacağı, binalarda robotik emlak teknolojilerine ağırlık verileceği öngörülüyor.
Dünya ekonomisi, Kovid-19 salgını nedeniyle tarihte benzeri görülmemiş bir krizin eşiğine gelirken, sürecin her alanda olduğu gibi inşaat sektörü  açısından da önemli sonuçlar doğurması bekleniyor.

Tüm dünyayı olduğu gibi Türkiye'yi de etkisi altına alan koronavirüs  salgınından en çok etkilenen sektörlerin arasında yer alan inşaat, gerek  yarattığı istihdam gerekse de büyüklüğü açısından özellikle gelişmekte olan  ülkelerde lokomotif görevi üstleniyor.

Salgın sürecinde satış ofisleri ve şantiyelerde virüsün bulaşmasını  engellemeye yönelik alınan tedbirler küresel çapta inşaat sektöründe işleyişi  önemli ölçüde aksatırken, sözleşme ve proje iptali ya da gecikmelerinin yanı sıra  eve kapanan tüketicinin önemli ölçüde azalan gayrimenkul talebi sektörü zor  durumda bıraktı.

Çimentodan hazır betona, tuğladan makineye 200'den fazla alt sektörle  bağlantısı bulunan inşaat sektörü açısından tedarik zincirindeki aksamalar da bir  başka kırılganlık unsuru ortaya çıkarıyor. Ayrıca salgın sürecinde sektörde  işlerin durması milyonlarca istihdam kaybına yol açtı.

Yurt dışı müteahhitlik sektörü açısından bakıldığında da salgın  sonrası ülkelerin kapatılması nedeniyle ortaya çıkan aksamaların, hukuki açıdan  firmalara ekstra maliyetlerin binmesine neden olabileceği, mücbir sebeplere yer  verilmeyen sözleşmelerde sorumlulukların yerine getirilememesi nedeniyle  tazminatların gündeme gelebileceği konuşuluyor.

"ŞİRKETLER ARASINDA ERKEN BİRLEŞMELER ÖNEMLİ OLACAK"

Deloitte'nin inşaat sektöründe Kovid-19'un etkilerine dair yayımladığı  bir raporda, salgın nedeniyle sözleşme iptalleri ve proje gecikmeleriyle karşı  karşıya kalan inşaat sektöründe, tedarik zinciri kesintisinin de önemli bir sorun  olarak öne çıktığı vurgulanıyor.

Sektöre salgının tam etkisinin değerlendirilmesi için hala erken olsa  da sürecin haziran sonrasına uzaması durumunda büyük projelerde önemli gecikmeler  beklendiği aktarılan raporda, salgının inşaat sektörüne etkisinin ise hem  operasyonel hem de finansal açıdan olacağı öngörülüyor.

Raporda, operasyonel etkiler "mevcut sözleşmelerde gecikme ve fesih",  "tedarik zincirinde bozulma nedeniyle arzın yavaşlaması ve malzeme, ekipman ve  işçilik fiyatlarında artış", "şantiyelerde güvenliğin sağlanması ve bekleme  maliyetleri" ve "hastalığın mevcut iş gücü mevcudiyeti üzerindeki olumsuz etkisi  ve nitelikli çalışanların elde tutulmasına yönelik maliyet" başlıkları altında  toplanıyor.

Sektöre dair finansal etkilere de yer verilen raporda, "İptal edilen  ya da ertelenen proje sözleşmeleri inşaat sektörü gelirini orta vadede olumsuz  etkileyecek. Şirketlerin işletme sermayesi ve likidite pozisyonları üzerinde  önemli bir stres oluşacak. Fon sahiplerinin yeni ya da destekleyici yönde  sermayeye erişimi beklenenden daha uzun sürebilir. Bu nedenle şirketler ve fon  sahipleri arasında erken bir birleşme önemli olacak." değerlendirmeleri yapıldı.

"KÜRESEL ÇAPTA İNŞAAT SEKTÖRÜ, 10 YIL DAHA GERİYE GİTTİ"

Avrupa tarafında açıklanan verilere göre, salgın sonrası boşalan  şantiyelerin etkisiyle inşaat sektörü Fransa, İtalya, İngiltere ve Almanya'da  çöktü.

IHS Markit Euro Bölgesi İnşaat Sektörü Toplam Aktivite Endeksi,  nisanda 15,1 ile rekor düşük seviyeye geriledi. Mart ayında 33,5 seviyesinde  bulunan endeks, şubatta 52,5 düzeyinde gerçekleşmişti. Sektörün üst üste iki ay  sert daralmasında özellikle İtalya ve Fransa başı çekti. Almanya'da ise bu düşüş  nispeten daha yavaş olsa da belirgin düzeyde gerçekleşti.

İngiltere'de inşaat sektörü, birçok inşaatçının Kovid-19 salgını  esnasında şantiyelerini kapatmasının etkisiyle 20 yılı aşkın sürenin en kötü  çöküşünü kaydetti. IHS Markit/Cips tarafından açıklanan ana inşaat sektörü  aktivite endeksi, mart ayında bulunduğu 39,3 seviyesinden nisanda 8,2'ye  geriledi. Sektörde ciddi yavaşlamaya işaret eden bu rakam, 2008 finansal kriz  esnasında bile 27,8 düzeyinde gerçekleşmişti.

İngiliz Satınalma ve Tedarik Enstitüsü (CIPS) Direktörü Duncan Brock,  konuya ilişkin açıklamasında inşaat sektörünün toparlanmasının uzun yıllar  alabileceğini belirterek, "2008 küresel ekonomik krizi sonrası hala tam olarak  iyileşemeyen inşaat sektörü, küresel çapta salgının yarattığı üretim boşluğu  nedeniyle 10 yıl daha geriye gitti." değerlendirmesinde bulundu.

ABD tarafına bakıldığında, ülkede yeni konut satışlarının martta aylık  yüzde 15,4 azalışla 627 bine gerilediği görülürken, inşaat sektörü tarafında  önemli istihdam kaybı yaşandı. ABD iş Gücü İstatistikleri Bürosu verilerine göre,  inşaat sektöründe çalışan sayısı nisanda 975 bin kişiyle tarihinin en sert  düşüşünü kaydetti. Sektörde iş gücü de nisanda aylık yüzde 13 gerilemiş oldu. Öte  yandan ABD'de inşaat sektörü işsizlik oranı da yüzde 16,6'ya yükseldi.

TÜRKİYE'DE DURUM

Türkiye'de inşaat sektörü geçen yıl 231 milyar 908 milyon 295 bin  liralık büyüklük ile milli gelirden yüzde 5,4 pay aldı. Gayrimenkul faaliyetleri  ise 285 milyar 744 milyon 967 bin lira ile milli gelirin yüzde 6,7'sini  oluşturdu. İnşaat sektöründe bu yılın şubat ayı itibarıyla 1 milyon 395 bin  çalışan bulunuyor. Bu da toplam 26 milyon 753 bin olan istihdamın yüzde 5,2'sini  oluşturuyor. Bu dönemde işsiz kalan 4 milyon 228 bin kişinin 640 binini inşaat  sektörü çalışanlarının oluşturduğu görülüyor.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, 30  Nisan itibarıyla tüketiciler 210 milyar 897 milyon liralık konut kredisi  kullandı. Bu rakam yıl başında 199 milyar 268 milyon lira düzeyinde bulunuyordu.

İnşaat sektörünün kullandığı toplam nakdi krediler ise 2019'un mart  ayında bulunduğu 234 milyar 380,9 milyon lira seviyesinden, bu yılın aynı ayında  260 milyar 190,2 milyon liraya yükseldi. Bu da sektörün Kovid-19 sonrası kredi  talebinin arttığını ortaya koyuyor.

Öte yandan Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (Türkiye  İMSAD) tarafından hazırlanan nisan ayı raporunda, salgının inşaat malzemeleri  sanayi üzerindeki etkisinin nisan ayında daha yoğun hissedildiği, yurt içi ve  yurt dışında hem mevcut siparişlerde iptaller yaşandığı, hem de yeni siparişlerde  sert düşüşler görüldüğü belirtildi.

Yurt içi ve yurt dışı siparişlerdeki iptallerin inşaat malzemeleri  sanayisinde yarı mamul ve nihai mamul stoku birikimine yol açtığına işaret edilen  raporda, satış bütçelerinin de olumsuz etkileneceği vurgulandı.

İMSAD üyeleriyle nisan ayının ilk yarısında yapılan ankete göre,  sektörün yaklaşık yüzde 85'i yurt içinden, yüzde 46,8'i ise yurt dışından yüksek  miktarda iş, sipariş ve proje iptalleriyle karşılaştı. İnşaat sanayinin yüzde  56,5'i ise bu yıl satış bütçelerinin yüzde 20 ve üzerinde daralabileceğini  öngördü.

Bu yıla önemli bir artışla başlayan ve ocak-mart döneminde toplam 22,1  puan yükselen İnşaat Sektörü Güven Endeksi ise nisan ayına gelindiğinde salgının  etkisiyle 35,9 puan birden sert düştü. Türkiye genelinde konut satışları ise  nisanda bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 55,5 azalarak 42 bin 783 oldu.  Buna karşın ocak-nisan döneminde 383 bin 821 konut satışı gerçekleşerek, bir  önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8,9 artış gösterdi.

SEKTÖRDE YENİ DÖNEM ÖNGÖRÜLERİ

Gayrimenkulde yaşanan durgunluğa karşın, lojistik ve depolama,  hastane, medikal ofisler ve laboratuvar gibi alanlara yönelik projeler inşaat  sektörü için hala revaçta iken, yapılan araştırmalar ev ortamının daha önemli  hale gelmesiyle kullanıcıların müstakil, villa, bahçeli ve balkonlu ev  tercihlerinin arttığını ortaya koyuyor. Peyzaj alanı ve yürüyüş parkuru geniş bir  alana yayılan projelerin tüketicilerin satın alma kararında etkili olacağı  belirtiliyor.

Salgın sonrası süreçte inşaat sektöründe, şantiyelerde dijital  dönüşümün gündeme alınarak e-şantiyeler oluşturulacağı, sosyal mesafe dolayısıyla  daha geniş metrekareli ofislere talebin artacağı öngörülüyor.

Yeni projelerde robotik teknolojilerin entegrasyonunun ivme kazanması,  özellikle binaları sterilize edip temizleyebilen robotik gibi emlak  teknolojilerine (proptech) yönelik çözümlerin daha fazla benimsenmesi bekleniyor.

Sektörde çalışan maliyetlerinin düşürülmesi ve kilit vasıflı  personelin elde tutulması için çalışmalar yapılacağı, ürün tedariki konusunda da  alternatif arz kanallarının belirlenmesinin süreklilik açısından kritik rol  oynayacağı yapılan tahminler arasında.

TSKB Gayrimenkul Değerleme AŞ Özel Projeler Departmanı Kıdemli  Değerleme Uzmanı Duygu Yılmaz, İstanbul'da az katlı ve büyük alana yayılmış konut  projelerinin kentin dışında yoğunlaşmasının kaçınılmaz olduğunu belirterek, "Bu  bölgelerde inşa edilen villa projelerinin doğaya yakınlıkları, sakin ve nezih bir  yaşam tarzı sunmaları, kendi kendine yeten kent sistemleri olarak kurgulanmaları  ve villaların kullanım alanı alternatiflerinin daha çeşitli olması gibi  özelliklerinin ön plana çıktığı görülüyor. Kent içinden kent dışına doğru  gidildikçe projelerde daha geniş açık alan ve bahçe kullanımının olduğu  görülüyor. Diğer taraftan salgınla birlikte pazarda ulaşılabilir fiyatlı müstakil  evleri içerecek projeler için bir talep oluşması söz konusu olacaktır."  ifadelerini kullandı.

Yılmaz ayrıca, uzaktan çalışma modelinin sürdürülmesi durumunda,  kentin dışındaki konut projelerine talebin artabileceğini söyledi.