Merkez bankalarının dolar ile sınavı sürüyor

Küresel bazda  değerlenen dolar, gelişmekte olan ülke para birimleri üzerinde baskı yaratmaya  devam ederken merkez bankaları da artan oynaklığı engellemek için çeşitli  tedbirlerle piyasalara müdahale ediyor.

ABD Merkez Bankası'nın (Fed) 2013 yılı mayıs ayında parasal  genişlemeyi sonlandıracağını açıklamasıyla, gelişmekte olan ülke para birimleri  karşında değer kazanmaya başlayan dolar, parasal genişlemenin sonlandırılmasının  ardından şimdi de faizlerin 2015 yılı ortasında, hatta daha önce artırılabileceği  beklentisiyle yükselmeye devam ediyor.

ABD tarım dışı istihdam verisinin beklentilerin oldukça üzerinde  gelmesi Fed'in faizleri tahmin edilenden önce artırabileceği beklentilerini  artırırken, dolar yükselişini sürdürdü ve dolar endeksi de 89,6 seviyesine  çıkarak son 5,5 yılın zirvesini gördü.

Doların hızla değer kazanmasına karşı gelişmekte olan ülke merkez  bankaları da kendi para birimlerini korumak adına bir dizi önlem almaya başladı.

En son Meksika ve Endonezya merkez bankaları da para birimlerindeki  değer kaybını engellemek için döviz piyasasına müdahalede bulundu. Türkiye  Cumhuriyet Merkez Bankası'da (TCMB) döviz kurlarındaki oynaklıkta görülen artış  nedeniyle günlük döviz satım ihale tutarını 20 milyon dolardan 40 milyon dolara  yükseltti.

AA muhabirinin bazı ülkelerin para birimlerinin dolar karşısındaki  performansına ilişkin derlediği bilgilere göre, Rus Rublesi son bir yılda dolar  karşısında yüzde 65 değer kaybetti. Arjantin Pesosu yüzde 31, Japon Yeni'ndeki  kayıp da  yüzde 13,55 oldu.

Türk Lirası bir yıllık dönemde dolar karşısında yüzde 5 değer  kaybederken özellikle TCMB'nin son iki ayda uyguladığı etkin likidite politikası  TL'nin daha fazla değer kaybetmesini önledi.

Ekonomistler, doların diğer para birimlerindeki değer kazancını ve  merkez bankalarının bu yükselişi sınırlamak için aldığı önlemleri değerlendirdi.

Dolarda ralli

 Economics Consulting (EEC) Kurucusu ve Ekonomist Şevin Ekinci,  gelişmekte olan ülke para birimleri endeksine göre doların son 14 yılın en yüksek  düzeyine ulaştığını ve dolar endeksinin ise 2009 yılından bu yana en yüksek  düzeyi gördüğünü anlattı.

Dolardaki rallinin ciddi bir global ekonomik probleme sebep olmasından  endişe edildiğini belirten Ekinci, birçok gelişmekte olan ülkede yüksek  enflasyon, düşük büyüme emarelerinin görüldüğünü, Hindistan Merkez Bankası'nın  düşük gelen 3. çeyrek büyüme rakamına karşın, enflasyon endişesi nedeniyle faizi  indiremediğini ve bunun altında Rupi'nin değersizleşme beklentisinin de olduğunu  dile getirdi.

Ekinci, Brezilya'da enflasyonun hedeflenen yüzde 6,5 seviyesinin  üzerinde olduğunu ve dolara karşı Brezilya Reali'nin hızla değer kaybetmeye devam  ettikçe enflasyon baskısının daha da artacağını söyledi.

Dünya para birimlerinde şu andaki uyumsuzluğun merkez bankalarının  aldığı farklı aksiyonlardan kaynaklandığını belirten Ekinci, "Uluslararası  Ödemeler Bankası (BIS), çeyrekler itibariyle açıkladığı raporunda gelişmekte olan  ülkelerin para birimlerini farklı bir noktaya koydu. Burada özellikle gelişmekte  olan ülkelerde şirketlerin dolar yükümlülüklerinin fazla olduğunu, bu ülkelerde  para birimlerinin dolara karşı değer kaybedeceğini belirterek bu şirketlerin  kredi değeri yitireceğini ve finansal şartlarda sıkılaştırmaya gideceğini  belirtti. BIS'in belirttiğine göre ülkelerarası bankaların gelişmekte olan  piyasalara verdiği krediler 2014 yılı ortasında 3,1 trilyon doları aşmış durumda"  diye konuştu.

"TCMB'nin dolar/TL 2,35 seviyesinin üzerini görmedikçe aksiyona  geçeceğini düşünmüyorum"

Doların hızla değer kazanmasına karşı gelişmekte olan ülke merkez  bankalarının da kendi para birimlerini korumak adına bir dizi önlem almaya  başladığına dikkati çeken Ekinci, şöyle devam etti:

Meksika Merkez Bankası, Meksika Pezosu'nu korumak adına dolar ihale  programı başlatacağını ilan etti. Meksika Pezosu bir önceki işlem seansından  yüzde 1,5 değer kaybettiği anda Meksika Merkez Bankası o gün içerisinde ihalede  200 milyon dolar satacak. Kasım ortasından beri Meksika Pezosu dolara karşı yüzde  5 değer kaybetmişti. Meksika Merkez Bankası'nın bu kararı yeni bir anonsa kadar  devam edecek. Brezilya Merkez Bankası geçen Cuma günü bu hafta 1 milyar dolarlık  bir ihale açacağını duyurmuştu. Bu satım ihalesi 2 Nisan 2015 tarihinde geri alım  vaadiyle yapılıyor. Brezilya'da zayıflayan para birimine karşı faiz oranı da  geçen hafta 50 baz puan artırılarak yüzde 11,75'e yükseltildi. Rusya ise uzun  zamandır para birimini güçlendirmeye çalışıyor.

Geçen hafta para birimini güçlendirmek üzere Rusya Merkez Bankası kura  müdahale ederek 4,5 milyar dolar satışta bulunduğunu yalanlamadı. Rusya Merkez  Bankası rubleyi korumak için sene başından beri yaklaşık 70 milyar dolar sattı.  Yine Rusya Merkez Bankası ekim ayında rubleyi korumak adına faizi yüzde 1,5  artırarak yüzde 9,5'e çıkarttı. Tüm bunların ruble seviyesini kurtarmak için pek  az etkisi oldu. Bence Perşembe günü Rusya Merkez Bankası olağan toplantısında bir  faiz artırımına daha gitmeli.  Rusya Merkez Bankası 2015 yılında kuru tamamen  dalgalanmaya bırakacak, bu Rusya ekonomisi açısından ilk başta sancılı olacaksa  da uzun vade için kur tarafında alması zaruri bir karar olarak duruyor."

Merkez bankalarının aldığı kararların haricinde ülkelerin kendi para  birimleriyle ticaret yapabilmelerine imkan sağlayan anlaşmalar yapıldığını  vurgulayan Ekinci, buna örnek olarak Brezilya'nın Uruguay ve Çin'in Rusya ile  karşılıklı para birimleriyle ticaret yapmalarının gösterdi.

Güney Afrika Merkez Bankası'nın zayıflayan zar para birimine karşı  nasıl bir aksiyon alacağının merak konusu olduğunu ifade eden Ekinci, "Güney  Afrika Merkez Bankası bence faiz kararını değiştirmek için bir ay daha beklemeyi  seçecektir" dedi.

Ekinci, TCMB'nin dolar/TL'nin 2,35 seviyesinin üzerini görmedikçe  aksiyona geçeceğini düşünmediğini sözlerine ekledi.

"Dolardaki güçlenmenin gelişmekte olan ülkelere etkisi önemli ölçüde  ayrışacak"

Odeabank Ekonomik Araştırmalar Müdürü İnanç Sözer, konuya ilişkin  değerlendirmesinde ekonomik aktivitede ABD ile Avro bölgesi ve Japonya arasındaki  belirgin momentum farkının ve buna paralel para politikası duruşlarındaki  farklılaşmanın dünyada önde gelen altı para birimine karşı doların değerini  gösteren dolar endeksinin Temmuz başından bu yana yüzde 12 artarak Mart 2009'dan  bu yana en yüksek seviyeye ulaşmasına neden olduğunu söyledi.

ABD'de 2014 yılının ilk 11 ayında 1990 yılının sonlarından bu yana en  yüksek istihdam artışı sağlanırken Avro Bölgesi'nde işsizlik oranının inatçı bir  şekilde yüzde 11,5 ile rekor seviyelerine yakın seyrettiğini aktaran Sözer,  istihdam piyasasından da görülebileceği üzere, destekleyici emtia fiyatlarına  karşın ABD'de enflasyonun yüzde 2'lik hedefin sınırlı altında bulunurken, Avro  Bölgesi'nde yüzde 0,3 ile deflasyonist koşullarının sürdüğüne işaret ettiğini  aktardı.

2015 yılına ilişkin beklentilerin bu ayrışmanın süreceği yönünde  olduğunu aktaran Sözer, ABD'de toparlanma güç kazanırken, Avro Bölgesi'nin  politika teşvikleriyle deflasyondan çıkmaya odaklanacağını, Asya ülkelerinde de  Japonya ve Çin öncülüğünde ciddi ekonomik zayıflıkların ve bunlara önlem olarak  destekleyici politika tedbirlerinin ön plana çıktığını kaydetti.

Sözer, bu durumun yaklaşık altı yılın zirvesine ulaşan doların gelecek  dönemde de değerlenmeye devam etmesi için önemli bir zemin sunduğunu belirterek,  şunları söyledi:

Hem dolardaki güçlenmenin doğal bir sonucu olması hem de Çin'de  büyümedeki yavaşlamanın boyutuna dair belirsizlikler, emtia fiyatlarını da hızla  aşağı çekerek Türkiye gibi emtia ithalatçısı ülkelere bu zorlu dönemde destek  veriyor. Yaklaşık iki yıldır G20 toplantılarında IMF'nin liderlere en önemli  vurgusu ülkeler arası farklılaşmaya karşı önlem alınması idi. 2015 bu ayrışmanın  daha da belirginleşeceği bir yıl olacak. Dolayısıyla dolardaki güçlenmenin  gelişmekte olan ülkelere etkisi de önemli ölçüde ayrışacak. Emtia ihracatçısı ve  dolar yükümlülüğü yüksek ülkelerde para politikalarının sıkılaştırılması  beklenirken, emtia ithalatçısı ülkeler bu süreçten görece pozitif ayrışacak."

"Dolar, güvenli liman haline gelebilir"

Commerzbank Döviz Analisti Thu Lan Nguyen, piyasaların önceden, Fed'in  faizleri ne kadar artıracağına ve bu artışın ne zaman olacağına karşı daha hassas  olduğunu belirterek, Fed politikalarının normalleşmeye başladığını ve bu  normalleşmenin piyasalar tarafından fiyatlandığını ifade etti.

Geçen hafta cuma günü ABD'de açıklanan tarım dışı istihdam verilerinin  beklentilerin üzerinde gelmesinden sonra dolardaki güçlenmenin piyasalar  tarafından daha iyi anlaşıldığına işaret eden Nguyen, Fed'in faizleri tahmin  edilenden daha çok artırabileceğini ve doların da daha fazla değer  kazanabileceğini bildirdi.

Nguyen, Fed'in faizleri 2015'in temmuz ayında artırmaya  başlayabileceğini vurgulayarak, faizlerde 2015 sonuna kadar yüzde 1,5 oranında  artışa gidebileceğini aktardı.

Piyasalardaki düzeltmenin daha sonra dolarda ralliye dönüşeceğini dile  getiren Nguyen, dolar endeksinin 2015 sonuna kadar 94 seviyelerine  yükselebileceğini vurguladı.

Faiz artışından sonra doların riskli para birimlerine karşı daha cazip  hale gelmeye başlayacağını anlatan Nguyen, yüksek faiz oranlarıyla beraber  doların güvenli liman haline gelebileceğini belirtti.

Nguyen, yüksek faizli para birimlerinin daha cazip faiz oranları  sunmaları halinde daha az olumsuz etkilenebileceğini vurgulayarak, merkez  bankalarının sıkı para politikasına mecbur kalabileceğini ifade etti.