Dünya ekonomisi bir enerji kriziyle karşı karşıya

Enerji fiyatlarında son dönemde hızlı bir tırmanış yaşanırken, bu
küresel ekonomide bir dizi zincirleme etkiye de neden oluyor. Örneğin,
Avrupa’da doğalgaz fiyatlarında sene başından bu yana yaşanan yükseliş
%400’ü aşarken, elektrik fiyatlarındaki yükseliş %250’yi aşmış
durumda. Doğalgaz fiyatları ABD’de de iki kattan fazla artarken, sene
başında 50$ civarındaki Brent petrolün varil fiyatı 80 $’ın üzerine
yerleşti.

Sorunun temelinde salgın sonrasında hızla artan enerji talebine
karşılık, tedarik zincirlerindeki problemlerin de etkisiyle enerji
arzının talep artışına yetişememesi yatmakta.

Buna ek olarak, Avrupa’da normallerin üzerinde soğuk geçen kış, Çin’de
normallerin üzerinde sıcak geçen yaz gibi ekstrem hava koşulları da
enerji talebini arttırırken, Rusya’dan Avrupa’ya doğalgaz akımındaki
kesintilerin de etkisiyle enerji stoklarının da yeterli ölçüde
arttırılamadığı dikkati çekiyor. Dolayısıyla, Avrupa’da kış mevsimi
yaklaşırken enerji arz-talep dengesindeki sıkışıklık da fiyatları
yukarı yönlü baskılıyor.

Örneğin, İngiltere’de yaşanan akaryakıt krizinin arkasındaki
nedenlerden biri olarak, Brexit ve salgına bağlı kısıtlamalar
nedeniyle yaşanan tır şoförü eksikliği bile dile getiriliyor.

Sorunun bir diğer önemli ve uzun vadeli etkileri olacak kaynağını ise,
iklim krizine bağlı olarak Dünya’da fosil yakıtlardan yenilenebilir
enerji kaynaklarına yöneliş eğilimi oluşturuyor. Yenilenebilir enerji
kaynaklarının enerji talebine henüz yetişememesi enerji fiyatlarını ve
diğer birçok ürünün fiyatını yukarı yönlü baskılıyor. Örneğin, Çin’de
enerji ihtiyacının yarısından fazlasını karşılayan kömür üretimini
kısma girişimleri kömür ve alternatif enerji kaynaklarının fiyatlarını
yükseltirken, aynı zamanda birçok fabrikada üretim kesintilerine ve
konutlarda elektrik kesintilerine neden oluyor. Avrupa’da da Paris
İklim Anlaşmasına uyum kapsamında, kömür ve kömürle enerji üretiminin
kısılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının yetersiz kalması
nedeniyle, doğalgaz talebine, bu da doğalgaz fiyatlarının daha önce
görülmemiş seviyelere yükselmesine neden oluyor.

Özetle, enerji piyasasında son dönemde yaşananlar global ekonominin
aslında birbirine ne kadar bağımlı olduğunu da ortaya koyuyor örneğin
Çin’de yaşanan bir kıtlık, İspanya’da elektrik fiyatlarında ya da
ABD’de süpermarket rafındaki herhangi bir ürünün fiyatındaki artışa
neden olabiliyor. Özetle, özellikle Çin’in tedarik zincirlerindeki
kilit rolü düşünüldüğünde, burada yaşanan enerji sıkıntıları global
enflasyon problemine ek baskılar oluşturuyor. Merkez Bankaları yaşanan
arz yönlü şoklara karşı şimdilik tepkisiz kalmayı tercih etseler de,
enerji fiyatlarındaki bu artışların potansiyel ikincil etkilerinin
önümüzdeki aylarda tüm Merkez Bankalarının işlerini daha da zorlayıcı
hale getireceğini söylemek sanırız yanlış olmaz.

Enerji fiyatlarındaki potansiyel yükselişler 2022 yılında dezenflasyon
süreci önünde önemli bir engel oluşturabilir. Küresel enerji
fiyatlarındaki hızlı yükselişlere karşın, hükümet eşel-mobil sistemi
ile fiyat artışlarını ÖTV’den karşılayarak pompa fiyatlarına yansımayı
önlüyor (sınırlandırıyor). Hükümet eşel-mobil sisteminin şimdiye kadar
enflasyona (olumlu) etkisinin yaklaşık %2,5 puan (dolaylı etkilerle
beraber) olduğunu, bütçeye maliyetinin de 2021 yılında 46 milyar TL’ye
ulaşmasının beklendiğini açıkladı. Ancak, enerji fiyatlarının ve $/TL
kurunun mevcut seviyelerinde, enerji fiyat artışlarının merkezi
bütçeden karşılanabileceği alan da neredeyse sıfırlanmış durumda.
Şöyle ki, 1 litre motorinden alınması gerekli ÖTV tutarı 2,01 TL iken,
bu rakam 28 Eylül’de sıfırlanırken (tüm maliyet bütçeden
karşılanıyor), 95 oktan benzinden alınan ÖTV tutarı da 2,53 TL’den 8
Ekim itibariyle 0,23 TL’ye kadar geriledi. LPG’den alınan ÖTV tutarı
ise temmuz ayından bu yana sıfırlanmış durumda. Buna göre, eşel mobil
sisteminin merkezi bütçeye maliyetinin sene sonuna gelindiğinde 55-60
milyar TL’ye kadar çıkabileceğini hesap ediyoruz. İlgili sistem devam
ettiği taktirde, benzer bir maliyet 2022 yılında da geçerli olacak.
Buna göre, artan enerji maliyetlerinin bir noktada pompa fiyatlarına
yansıtılması gerekecek. Ek olarak, enerji fiyatlarındaki yükselişler,
TL’deki değer kaybı ve başta Rusya ile olmak üzere doğalgaz ithalat
kontratlarının yenilenecek olması nedeniyle, elektrik ve doğalgaz
fiyatlarında da ciddi oranda zam ihtiyacı doğmuş durumda. Tüm bu
faktörleri ve enerji fiyatlarındaki yükselişlerin dolaylı etkilerini
dikkate aldığımızda, yüksek enerji fiyatlarının önümüzdeki dönemde
dezenflasyon sürecinin önünde önemli bir engel teşkil edebileceğini
düşünüyoruz.

Artan enerji fiyatlarının şirketlere etkileri

Kömür, petrokok ve elektrik fiyatlarındaki sert artışlar nedeniyle
Akçansa, Çimsa, Oyak Çimento gibi çimento şirketlerinin ve doğalgaz
fiyatlarındaki artışlar nedeniyle Şişecam’ın kar marjlarının bir
miktar baskı altında kalması beklenebilir.

Tüpraş açısından ise her ne kadar mevcut ve potansiyel doğalgaz fiyat
artışı maliyetleri bir miktar artıracak olsa da son dönemde ürün
marjlarında görülen yükseliş trendinin ve petrol fiyat artışları
sonrasında stok karının şirketin performansına olumlu yansıyacağını
düşünüyoruz.

Petkim açısından doğalgaz ve petrol fiyat artışı maliyetleri artırsa
da doğalgaz bazlı üreticilerin maliyetlerinin daha fazla artması ürün
fiyatlarını destekleyerek olumsuz etkiyi azaltacaktır.

Aygaz ise petrol fiyatlarındaki artışın LPG fiyatlarını
desteklemesinden olumlu etkilenecektir.

Elektrik üretim şirketlerinde ise doğalgaz ve kömür bazlı üretim yapan
Alarko, Akenerji ve Turcas gibi şirketlerin faaliyet performansını
olumsuz etkilemesi muhtemel iken, Odaş ve Galatawind gibi serbest
piyasaya elektrik satışı olan diğer üreticiler artan elektrik
fiyatlarından olumlu etkilenecektir.

Uluslararası ölçekte artan kömür fiyatları çelik üreticileri için de
maliyetleri artırıcı bir etkiye neden olurken demir cevheri
fiyatlarındaki gerileme bu etkiyi sınırlandıracaktır.

Analizin tamamı için:

https://gedik-cdn.foreks.com/yatirim/reports/files/000/006/875/original/Gedik_Yatirim_Enerji_Fiyatlar%C4%B1_14102021.pdf?1634216101


*******

Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeler yatırım
danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti,
aracı kurumlar, portföy yönetim şirketleri, mevduat kabul etmeyen
bankalar ile müşteri arasında imzalanacak yatırım danışmanlığı
sözleşmesi çerçevesinde sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve
tavsiyeler, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine
dayanmaktadır. Bu görüşler mali durumunuz ile risk getiri
tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer
alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize
uygun sonuçlar doğurmayabilir.

*******


Foreks Haber Merkezi ( haber@foreks.com )
http://www.foreks.com
http://twitter.com/ForeksTurkey