Açık azalırken döviz girişi durmamalı

Güngör Uras

Bizim ekonomik bağımız olan ülkelerin paralarının değişimi, Türk parasının değerinin inip çıkmasına yol açıyor. Türk parasının değerinin inmesi demek, dolar ve euro’nun fiyatının artması demek.

Bunun dışında, yurt içinde aylık, günlük döviz arz ve talebindeki değişim de dövizin dış dünyadaki değişiminin üzerine biniyor.

n Dışarıda dolar ve euro değerli.

n Dışarıda Türkiye’nin risk primi artmaya başladı.

n İçeride ekonominin geleceği konusunda olumsuz hava yayılıyor.

n Döviz açığı (cari açık) küçülürken, açığı finanse edecek kadar döviz girişi olmuyor.

Tersine döviz çıkışı oluyor.

Bu 4 olumsuz rüzgârın etkisinde dolar fiyatı 3.25 TL’ye kadar yükseldi.

n Cari İşlemler Hesabı, döviz açığımızın büyüklüğünü, bu açığın finansmanında kullanılan dövizlerin ülkeye giriş çıkış hareketini sergiliyor.

Geçen hafta sonu açıklanan eylül ayı Cari İşlemler Hesabı’na / Döviz Hesabı’na göre, eylül ayında aylık döviz açığımız küçük, 1.6 milyar dolar ama, bu açığı finanse edecek döviz girişi yok. Tersine 3.1 milyar dolar döviz çıkışı var.

n Eylül ayındaki döviz çıkışı ekimde de devam etti. Merkez Bankası’nın yayınladığı verilere göre, 30 Eylül’den 4 Kasım’a kadarki dönemde sadece Devlet İç Borçlanma Senetleri’nden net 1.2 milyar döviz çıkışı oldu.

Turizm gelirlerimizde büyük ölçüde gerileme var. İhracat gelirlerini artıramıyoruz. Bu iki gelişme sonucu toplam döviz gelirlerimiz azalıyor.

Ne var ki, döviz giderlerinde de değişik nedenlerle ortaya çıkan gerileme, gelirlerdeki azalmayı dengeliyor.

Ekonomideki yavaşlama nedeniyle ithalat harcamalarındaki artış da yavaşladı. Petrol fiyatının gerilemesi sonucu enerji faturamız küçüldü. Altın ithalatına daha az döviz ödüyoruz. Bütün bunlar döviz giderimizi aşağıya çekiyor.

n Yılın ilk 9 ayındaki döviz açığımız geçen yılın aynı dönemindeki döviz açığı rakamının çok az üzerinde.

Çıkış 3.1 milyar $

Eylül ayındaki 1.6 milyar dolar büyüklüğündeki cari açığı kapatacak büyüklükte döviz girişi olması beklenirken eylül ayında, ülkeye net döviz girişi olmadı. Toplam 3.1 milyar dolarlık net döviz çıkışı oldu.

Cari açığa ek olarak net döviz çıkışı ile birlikte eylül ayında döviz hesabımız toplam 4.7 milyar dolar açık verdi.

Açığın finanse edilememesi, döviz girişi yerine döviz çıkışı olması durumunda, ülkedeki döviz birikimi (rezervi) aynı miktarda azalıyor.

Talebi karşılayacak büyüklükte arz olmaması, döviz fiyatında artışa yol açıyor. Eylülde doğrudan yatırım hesabından ülkeye net döviz girişi 719 milyon dolar oldu. Buna karşılık portföy yatırımlarından (borsa ve devlet iç borçlanma senetlerinden) 1.5 milyar dolar çıkış oldu. Döviz kredisi hesabından 2.3 milyar dolar ödeme yapıldı. İşte bu 3 kanaldaki döviz giriş çıkışı sonucu ülkeden çıkan net döviz toplamı 3.1 milyar dolar oldu.

Hemen her ay belli miktarda nereden geldiği belli olmayan döviz girişine alışmıştık. Net Hata Noksan kaleminden izlenen bu nereden geldiği belli olmayan döviz girişi de eylül ayında azaldı. 36 milyon dolara düştü. Halbuki önceki aylarda 1 - 2 milyar dolar döviz girişine alışmıştık.

Kısa sürede döviz gelir giderimizi eşitleme şansımız yok. Açık azalsa da devam edecek. Önemli olana açığı azaltırken, azalan açığı finanse edecek döviz girişini sürdürebilmemiz.