Cari açık zorluyor

Güngör Uras

Martta cari açık (döviz açığı) 3 milyar dolar oldu. Nereye gittiği belli olmayan döviz çıkışı olan 1.1 milyar dolar buna eklenince toplam döviz kaybı 4.1 milyar dolara yükseliyor.

Bu büyüklükte açığın finansmanı için net döviz girişi 1.6 milyar dolar olunca, mevcut döviz rezervlerinden 2.5 milyar dolar yemek zorunda kaldık.

Cari açık (döviz açığı) ülkenin olağan döviz giderleri ve gelirleri arasındaki açıktır. Olağan döviz giderlerimizin ana kalemi ithalat giderleridir. Olağan döviz gelirlerimiz ise, başta ihracat geliri olmak üzere turizm geliri ve diğer gelirlerdir.

1) Cari açığın (döviz açığımızın) küçülmesi gerekiyor.

2) Küçülen açığın, sermaye hareketleri ile finanse edilmesi, döviz rezervlerinden kapatılmaması gerekiyor.

- Aylık cari açık rakamlarını küçülttük. 7 milyar dolarlardan yarıya indirdik. 2.5 - 3.0 milyar dolar aylık açığımız var. 12 aylık açık 33 milyar dolara geriledi. İhracatı artıramadığımız, ithalatı küçültemediğimiz için açığı daha fazla azaltamıyoruz. Turizm gelirlerinin azalması, enerji fiyatlarının artması açığı daha fazla küçültmeyi engelliyor.

MART İYİ GEÇMEDİ

- Aylık açığın küçülmesine rağmen, küçülen açığı finanse etmekte zorlanıyoruz. Açığı 3 kanaldan; (1) Doğrudan yatırım olarak gelen dövizlerle, (2) Hisse senedi ve tahvil almak için gelen dövizlerle, (3) Kredilerle finanse ediyoruz. Bu 3 kanaldan gelen döviz, açığın finansmanına yetmez oldu.

- Net Hata-Noksan diye adlandırılan, nereden geldiği, nereye gittiği belli olmayan döviz genelde açığın finansmanına katkı yapıyordu. Ama son aylarda gelen döviz yerine çıkan döviz artmaya başladı. Nereye gittiği belli olmayan döviz, açığı büyütüyor.

Martta, sermaye hareketi ile ülkeye (net) doğrudan yatırım olarak 1.1 milyar dolar, devlet iç borçlanma senedi satın almak için 1.9 milyar dolar döviz girişi oldu. Bankaların tahvil ihracı ile dövizle borçlanmalarına rağmen, ödenen dış krediler sonucu, kredilerde net 1.4 milyar dolar çıkış gerçekleşti.

Mart ayında sermaye hareketi ile ülkeye giren net döviz 1.6 milyar dolar. Nereye gittiği belli olmayan döviz 1.1 milyar dolar olunca, 3.0 milyar dolar açığa karşı net 500 milyon dolar finansman sağlanmış oldu.

Bu nedenlerle  mart ayında açığı kapatmak için mevcut döviz rezervlerinden 2.5 milyar dolar harcadık.

TABLO PARLAK DEĞİL

Ocak - Mart döneminin cari açık tablosu da pek parlak değil.

Ocak  Mart döneminde doğrudan yatırım olarak ülkeye gelen 1.9 milyar doların 1.0 milyar doları gayrimenkul satın almak için ülkeye getirilen döviz. Net Hata Noksan kanalından döviz girişi yok. Üç ayda 2.1 milyar dolar döviz çıkışı var. Sonuç olarak 3 ayda rezervlerden kullanılan döviz 3.9 milyar dolar. Uzun anlatımın özeti şudur:

Küçülen döviz açığının finansmanına yetecek kadar ülkeye döviz girişi olmuyor. Mart ayında açığın nerede ise tamamını, Ocak - Mart döneminde yarısını rezervlerden finanse etmek zorunda kaldık.

Bütün bunlara rağmen büyük olasılıkla piyasadaki Türk lirası sıkışıklığı nedeniyle döviz fiyatlarının yukarıya çıkmaması olumlu bir gelişmedir.

Ancak, cari açığın finansmanı ile ilgili gelişmeler, küçümsenemeyecek riskleri sergiliyor. Ekonomi politikalarının bu risklerin dikkate alınarak ayarlanmasında zorunluluk var. Gecikme, riski büyütür.