Kişi başına mevduat arttı!

Kişi başına mevduat 2015 yılında bir önceki yıl sonuna göre 11.795 TL'den 14.890 TL'ye, kişi başına kredi ise 14.828 TL'den 17.588 TL'ye yükseldi. Reel olarak kişi başına mevduat yüzde 7, kişi başına kredi ise yüzde 9 arttı.

Türkiye Bankalar Birliği(TBB) tarafından açıklanan rapora göre, bankacılık sektöründe 2015 yılında şube sayısı azalırken, personel sayısı hemen hemen aynı kaldı. 2015 yılında toplam şube sayısı 29 adet azalarak 11.113 olarak gerçekleşti. Aynı dönemde toplam personel sayısı ise 356 kişi artarak 200.440 olarak gerçekleşti.

Toplam aktiflerin büyüme hızının yavaşlaması ve dijital bankacılığın yaygınlaşması şube ve personel sayısındaki gelişmede etkili olmuştur. Bunun yanında, başta şube harçları olmak üzere bankacılık sektörü üzerindeki kamusal yükler de şube ve personel sayısında yavaşlamaya neden oldu.

Raporda şu bilgiler verildi:

"Bir şubenin yıllık harcı, (ortalama 81.300 TL) bankacılık sektöründe yaklaşık olarak ortalama bir kişilik istihdam  maliyetine eşittir ve yıllık 973.000 TL olan vergi sonrası ortalama şube karının yaklaşık yüzde 8'ine karşılık gelmektedir. Bu nedenle özellikle kişi başına kredi ve mevduatın ülke ortalamasının altında olduğu ve şube yoğunluğunun yüksek olduğu bölgelerde şube açma/mevcut şubelerin yürütülmesi kararlarının şube bazında getirilen kamusal maliyetlerden etkilenmeye başladığı düşünülmektedir.

Alternatif hizmet kanallarında büyüme devam etmiş ama yavaşlamıştır. Her yüz bin kişi başına düşen kişiye 53 ATM düşerken, söz konusu oran 2015 yılı itibariyle 55'e yükselmiştir. Her yüz bin kişi başına düşen ATM sayısının Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu il sayısı 21'dir. Her yüz bin kişiye
düşen ATM sayısı, büyük illerde ve yoğun turizm faaliyetinin görüldüğü, bireysel işlem ihtiyacının yüksek olduğu bölgelerde daha yüksektir. Nitekim, bu oranın en yüksek olduğu üç il Muğla, Antalya ve İstanbul olmuştur. Bankacılık sektöründe şube sayısındaki azalmaya paralel olarak, her yüz bin kişiye düşen şube sayısında da düşüş görülmüştür. 2014 yılında her yüz bin kişiye Türkiye genelinde 14,3 şube düşerken, 2015 yılında söz konusu sayı 14,1 olmuştur.

Türkiye genelinde her yüz bin kişiye düşen personel sayısı 2015 yılında bir önceki yıla göre 2 kişi düşerek 255 olmuştur. Toplam mevduatta İstanbul ve Akdeniz bölgelerinin payı azalırken, Ege, doğu ve Batı Marmara bölgelerinin payı artmıştır. Toplam kredilerde, Batı Anadolu ve Doğu Marmara Bölgelerinin payı artmış, Güney ve Kuzeydoğu Anadolu bölgelerinin payı değişmemiş diğer bölgelerin payı ise azalmıştır.

Kişi başına kredi ve mevduatın en yüksek olduğu il İstanbul'dur. Aynı zamanda İstanbul toplam mevduatın yüzde 49'unu ve toplam kredilerin yüzde 43'ünü sağlamaktadır.

Genel olarak değerlendirildiğinde, 2010-2015 döneminde bankacılık sektörünün büyüdüğü, hizmet çeşitlerini ve alternatif dağıtım kanallarını artırdığı görülmektedir. Sektörde bir şubenin hizmet ettiği kişi sayısı azalırken ATM gibi alternatif dağıtıl kanallarındaki gelişme çok daha hızlı olmuştur. ATM başına düşen nüfus sayısı 5 yıllık dönemde yüzde 35 azalmıştır. Öte yandan, toplam mevduat içinde İstanbul'un payı artmış, diğer iki büyük ilin
paylarında ise gerileme görülmüştür.

Ele alınan dönemde, toplam yurtiçi şube sayısı 29 azalarak artarak 11.113'e inmiştir. Bu alanda özellikle İstanbul şube sayısının en fazla gerilediği bölge olurken, Doğu Marmara 14 yeni şube açılışı ile en fazla arttığı görülmüştür. 2010-2015 döneminde bankacılık sektöründe görülen toplam mevduat artışının yüzde 52'lik bölümü İstanbul ilindeki mevduat artışından kaynaklanmıştır. Kredilerde ise bu oran yüzde 42 olmuştur."

BANKA, ŞUBE VE PERSONEL SAYISI

Türkiye'de 2015 yıl sonu itibariyle 47 mevduat, kalkınma ve yatırım bankası ve bu bankalara ait 11.113 şube (yurtiçinde) bulunmaktadır. Bankaların yurtiçi birimlerinde 200.441 kişi istihdam edilmektedir.

Raporda şöyle devam edildi:

"Mevduat bankalarının sayısı 34'tür. Bu bankaların 3 tanesi kamu, 1 tanesi Fon, 9 tanesi özel ve 21 tanesi yabancı sermayeli bankadır. Bankaların 81 ilde ve 952 ilçede şubesi bulunmaktadır. Altı banka 81 ilin tamamında faaliyet göstermektedir. Bu bankalardan üçü kamu bankası, üçü özel bankadır. Bir banka 952 ilçenin tamamında faaliyet gösterirken, iki banka sırasıyla 501 ve 477 ilçede faaliyet göstermektedir. 50'den fazla ilde faaliyet gösteren banka sayısı 13'tür. Toplam 47 bankadan 19'u ise sadece bir ilde/ilçede faaliyet göstermektedir.

İstanbul 3.084 şube ve yüzde 28 pay ile en çok şubeye sahip olan bölgedir. İstanbul'u 1.637 şube ve yüzde 15 pay ile Ege, 1.362 şube ve yüzde 12 pay ile Batı Anadolu bölgeleri izlemektedir. En az şubeye sahip olan bölge 184 şube ve yüzde 2 pay ile Kuzeydoğu Anadolu'dur. Ortadoğu Anadolu bölgesi 240 şube ile yüzde 2 paya, Doğu Karadeniz bölgesi ise 340 şube ile yüzde 3 paya sahiptir.

Türkiye'de 2015 sonunda en fazla banka şubesinin bulunduğu ilçe, 478 şube ile Ankara Çankaya olmuştur. Daha sonra 309 şube ile İstanbul Kadıköy ve 237 şube ile İstanbul Şişli ilçeleri gelmektedir. Toplam 380 ilçede tek bir banka şubesi faaliyet göstermektedir. İstanbul, Ankara ve İzmir'de 4.948 adet şube, toplam yurtiçi şubelerin yüzde 45'ini oluşturmaktadır.

Türkiye'de 2015 sonunda en fazla banka personelinin çalıştığı il, 86.986 kişi ile genel müdürlüklerin tamamına yakının bulunduğu İstanbul olmuştur. Ankara ve İzmir'de sırasıyla 19.187 ve 11.049 personel görev yapmaktadır. En az banka personelinin görev yaptığı il, 100 kişi ile Bayburt'tur. Kilis ve Ardahan'da sırasıyla 107 ve 119 personel görev yapmaktadır."

İLLERE GÖRE ATM, POS VE ÜYE İŞYERİ SAYISI

Bankacılık sektöründe Aralık 2015 itibariyle yurtiçinde 43.533 ATM, 2.460.468 POS cihazı ve 2.583.516 üye işyeri bulunduğu ifade edildi. Raporda şu bilgiler verildi:

"En çok ATM sayısına sahip il, 11.220 tane ile İstanbul'dur. Ankara ve İzmir'de sırasıyla 3.909 ve 3.112 ATM bulunmaktadır. En az ATM'ye sahip olan ilimiz 27 tane ile Bayburt'tur. Ardahan ve Kilis'te sırasıyla 33 ve 39 tane ATM bulunmaktadır.

En çok POS cihazına sayısına sahip il, 724.957 tane ile İstanbul'dur. Ankara ve İzmir'de sırasıyla 195.173 ve 173.216 tane POS cihazı bulunmaktadır. En az POS cihazına sahip olan ilimiz 1.434 tane ile Bayburt'tur. Ardahan ve Tunceli'de 1.513 ve 1.733 tane POS cihazı bulunmaktadır.

En çok üye işyerinin bulunduğu il, 738.677 tane ile İstanbul'dur. Ankara ve İzmir'de sırasıyla 206.835 ve 180.234 üye işyeri bulunmaktadır. En az üye işyerinin bulunduğu ilimiz 1.602 tane ile Bayburt'tur. Ardahan ve Tunceli'de sırasıyla 1.683 ve 1.766 tane üye işyeri bulunmaktadır.
 
Muğla'da her yüz bin kişiye 120 ATM düşmektedir. Bu sayı Antalya için 85, İstanbul için ise 77'dir. Her yüz bin kişiye en az ATM'nin düştüğü il 15,4 ile Şanlıurfa'dır. Bu sayı Muş'ta 15,9, Ağrı'da ise 16,1 olmuştur. İstanbul'da her yüz bin kişiye 21,1 şube düşmektedir. Bu sayı Ankara ve Muğla için 20,5'tir. Her yüz bin kişiye en az şubenin düştüğü il 3,7 ile Muş'tur. Bu sayı Van'da 4  ve Şanlıurfa'da ise 4,1 olmuştur.

Türkiye nüfusunun  yüzde 31'ine sahip olan üç büyük ilde, toplam mevduatın yüzde 70'i ve toplam kredilerin yüzde 60'ı bulunmaktadır. İstanbul, Ankara ve İzmir illerinin mevduattan aldıkları pay, nüfus paylarına oranla yüksektir. İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa ve Antalya illerinin kredi payları nüfus paylarından daha yüksektir. Diğer illerde nüfusa oranla kredi ve mevduat miktarı düşüktür. Kişi başına en yüksek mevduat ortalama 39.096 TL ile İstanbul'dadır. Bu ili 33.396 TL ile Ankara ve 15.932 TL ile İzmir izlemektedir. Kişi başına mevduatın en düşük olduğu il, ortalama 1.264 TL ile  Şanlıurfa'dır. Van ve Bitlis'te kişi başına mevduat ise sırasıyla 1.477 TL ve 1.544 TL'dir.

Kişi başına en yüksek kredi ortalama 40.125 TL ile İstanbul'dadır. Bu ili 31.921 TL ile Ankara ve 22.241 TL ile Denizli izlemektedir. Kişi başına kredinin en düşük olduğu il, ortalama 2.141 TL ile Hakkari'dir. Muş'ta kişi başına kredi 2.325 TL, Şırnak'ta ise 2.356 TL'dir."

BANKA VE ŞUBE SAYISINA GÖRE BANKACILIK HİZMETLERİ

Şube başına en yüksek mevduat 186 milyon TL ile İstanbul'da olurken, bu ili 162 milyon TL ile Ankara ve 92 milyon TL ile Aksaray izledi. Şube başına mevduatın en düşük olduğu il 23 milyon TL ile Bitlis olurken, Ardahan ve Mardin illerinde bu rakamlar sırasıyla 27 milyon TL ve 28 milyon TL olarak gerçekleşti.

Raporda şöyle denildi:

"Şube başına ortalama mevduatın en yüksek olduğu bölge 186 milyon TL ile İstanbul'dur. Bu bölgeyi 140 milyon TL ile Batı Anadolu ve 73 milyon TL ile Ege bölgeleri izlemektedir. Şube başına en düşük mevduat, ortalama 37 milyon TL ile Kuzeydoğu Anadolu bölgesindedir. Güneydoğu Anadolu bölgesi 41 milyon TL ve Ortadoğu Anadolu bölgesi 47 milyon TL ortalama mevduata sahiptir.

Ticari mevduatta ilk üç sırayı ise İstanbul, Batı Anadolu ve Ege bölgeleri paylaşmaktadır. En düşük ticari mevduat sırasıyla Kuzeydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu ve Doğu Karadeniz bölgelerindedir. Şube başına ortalama mevduatın dağılımına göre, en yüksek TL mevduatı sırasıyla İstanbul, Batı Anadolu ve Ege bölgelerindedir. Döviz tevdiat hesabı (DTH) için bu sıralama İstanbul, Batı Anadolu ve Orta Anadolu bölgeleri şeklindedir. Şube başına ortalama mevduatın dağılımında, en düşük TL mevduatı, sırasıyla Kuzeydoğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu bölgelerindedir. DTH için bu sıralama Kuzeydoğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu  ve Ortadoğu Anadolu bölgeleri şeklindedir.

İl bazında, şube başına en yüksek kredi 191 milyon TL ile İstanbul'dadır. Bu ilimizi 188 milyon TL ile Gaziantep ve 156 milyon TL ile Ankara izlemektedir. Şube başına kredinin en düşük olduğu il 41 milyon TL ile Tunceli'dir. Bayburt ve Artvin illerinde bu rakamlar sırasıyla 41 milyon TL ve 42 milyon TL'dir. Bölge bazında, şube başına en yüksek kredi 191 milyon TL ile İstanbul'dadır. Bu bölgeyi 144 milyon TL ile Batı Anadolu ve 116 milyon TL ile Güneydoğu Anadolu bölgeleri izlemektedir. Şube başına en düşük kredi ortalama 61 milyon TL ile Doğu Karadeniz bölgesindedir. Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde şube başına ortalama kredi 67 milyon TL, Batı Karadeniz bölgesinde ise 68 milyon TL'dir.

Türkiye genelinde 2015 yılsonu itibariyle ortalama olarak şube başına 106 milyon TL mevduat ile 125 milyon TL kredi bulunmaktadır."

MEVDUATIN SEYRİ

Yurtiçi şubelere ait mevduat, 2015 yıl sonu itibariyle 1.172 milyar TL (402 milyar dolar) düzeyinde gerçekleşti. Aynı dönem itibariyle toplam mevduat ise 1.251 milyar TL (429 milyar dolar) oldu. Toplam mevduatın gayri safi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 64 düzeyinde geldi.

Raporda konu ile ilgili şu bilgiler verildi:

"Tasarruf mevduatı 410 milyar TL olmuştur. Ticari mevduat 167 milyar TL, döviz tevdiat hesaplarının (DTH) TL karşılıkları ise 440 milyar TL düzeyindedir. Toplam yurtiçi mevduatın yüzde 38'sini DTH, yüzde 62'sini ise TL kalemler oluşturmaktadır.

Toplam yurtiçi mevduatın yüzde 35'ini tasarruf, yüzde 14'ünü ticari kuruluşlar, yüzde 5'ini resmi mevduat, yüzde 3'ünü diğer kuruluşlar, yüzde 5'ini bankalararası mevduat ve yüzde 38'ünü DTH oluşturmaktadır. Kıymetli madenler depo hesaplarının payı yüzde 1 düzeyindedir.

Bölgeler itibariyle, toplam mevduat içinde en yüksek payı yüzde 49 ile İstanbul almıştır. Bu bölgeyi yüzde 16 ile Batı Anadolu izlemektedir. Buna karşılık, Kuzeydoğu Anadolu bölgesi yüzde 0,6 ile mevduatta en düşük paya sahip olan bölgedir. Ortadoğu Anadolu bölgesinin payı yüzde 1 düzeyindedir.

Bölgeler itibariyle toplam mevduat içinde TL tasarruf mevduatının en yüksek olduğu bölge yüzde 60 ile Batı Marmara'dır. Bu bölgeyi yüzde 57 ile Ege ve Doğu Karadeniz bölgeleri izlemektedir.

Öte yandan, toplam içinde döviz mevduatının en yüksek olduğu bölgeler ise yüzde 46 ile Orta Anadolu, yüzde 42 ile İstanbul ve yüzde 35 ile Akdeniz olmuştur."

KREDİLERİN SEYRİ

Yurtiçi şubelere ait krediler, 2015 sonu itibariyle 1.385 milyar TL'ye (475 milyar dolar) ulaştı. Aynı dönem itibariyle toplam kredi stoku ise 1.413 milyar TL (488 milyar dolar) oldu. Toplam kredi stokunun gayri safi yurtiçi hasılaya oranı yüzde 73 düzeyinde geldi.

Kredi stokunun yüzde 94'ü ihtisas dışı, yüzde 6'sı ise ihtisas kredileridir. İhtisas kredilerinin kendi içindeki dağılımlarına bakıldığında, yüzde 59'unun tarım, yüzde 4'ünün gayrimenkul ve kalanının diğer krediler olduğu görüldü.
 
Tarım ihtisas kredilerinde, Akdeniz, Ege ve Batı Anadolu bölgeleri en çok paya sahip bölgelerdir. Bu üç bölgenin tarım ihtisas kredilerinde toplam payı yüzde 46 düzeyindedir. Gayrimenkul kredilerinin yaklaşık üçte birlik bölümü, Akdeniz ve Ege bölgelerinde kullandırıldı.

İstanbul'un kredilerdeki payı yüzde 43 düzeyindedir. Batı Anadolu ve Ege bölgelerinin payları sırasıyla yüzde 14 ve yüzde 11'dir. Batı Anadolu 2015 yılında toplam içindeki payı en yüksek payını en fazla artıran il olmuştur.  Kuzeydoğu Anadolu bölgesi yüzde 0,9 ile kredi stoku içinde en düşük paya sahip olan bölgedir. Doğu Marmara 2015 yılında payını arttıran bir diğer bölge oldu.

Raporda mevduatın krediye dönüşümü ile ilgili şu bilgiler verildi:

"Yurtiçi şubelere ait rakamlar dikkate alındığında, 2015 sonu itibariyle mevduatın krediye dönüşme oranı bir önceki yıla göre 2 puan artarak yüzde 118 olmuştur. Güneydoğu Anadolu ve Kuzeydoğu Anadolu bölgeleri yüzde 284 ve yüzde 181 ile kredi/mevduat oranının en yüksek olduğu bölgelerdir. Bu oranın en düşük olduğu bölgeler ise, yüzde 103 ve yüzde 104 ile İstanbul ve Batı Anadolu bölgeleridir. 2015 yılında kredi/mevduat oranı en fazla artan bölge 8 puan ile Batı Anadolu olmuştur.
 
Yurtdışı şubelere ait rakamlar da dahil edildiğinde, 2015 sonu itibariyle mevduatın krediye dönüşüm oranı yüzde 122 düzeyindedir."