Bağımsızlığın gücü

Yaman Törüner

Peter Conti-Brown’un The Power and Independence of the Federal Reserve (ABD Merkez Bankası’nın (Fed) Bağımsızlığı ve Gücü) kitabı çıktı. Kitap, bağımsızlığın hangi aşamalarla sağlandığını, tam bağımsızlığın sağlanıp sağlanamadığını ve bağımsız Fed’in ülkeye neler katabildiğini anlatıyor.

Fed Guvernörleri, ABD’nin en güçlü teknokratları olarak biliniyor. Ancak, Fed Başkanı ön safta görünse ve kurumu temsil etse de, Fed, takım yönetiminin simgesi haline gelmiş durumda. Fed’in bağımsızlığını sorgulamak için ise, kurumun tarihi geçmişini incelemek gerekiyor. Orada da politikacılar, ellerinden geldikçe, Fed’in politikalarını sorgulamak ve müdahale etmek istiyorlar. Ancak, Fed yasası ve yerleşik uygulamalar buna izin vermiyor.

FED’İN 3 ‘KURULUŞU’

Fed’in 3 kuruluşundan bahsediliyor. 1913’deki ilk kuruluşu, o zamanki etkin bankacıların para ihtiyacını karşılama amacına yönelik olarak gerçekleşmişti. Kuruluş ve yönetimde, Farmasonların etkisi vardı.
1935 yılında yapılan yasa değişikliği ile, ABD Başkanı’nın atadığı ve Senato’nun onayladığı 7 kişilik Guvernörler Kurulu kuruldu. Bu 7 kişilik kurulun başında ise, 4 yıl için, ABD Başkanı’nca atanmış, Senato tarafından ataması onaylanmış Fed Başkanı (şu anda Janet Yellen) var. Ayrıca, 1935’te 12 Fed şubesi başkanlarından oluşan ve New York şubesi başkanının yönettiği ikinci bir kurul daha oluşturuldu. Bu ikinci kurulda New York Başkanı’nın ve rotasyonlu olarak 5 başkanın oy hakkı var. Ancak, oy hakkı olmayan başkanlar da toplantılarda bulunuyor ve görüşlerini savunabiliyor.
7 kişilik Guvernörler Kurulu ve 5 ikinci kurul üyesinin oyları ile, Fed’in politika kararları alınıyor. Bu 12 kişilik oy hakkı sahibi, Federal Open Market Committee’yi (Federal Açık Piyasa İşlemleri Komitesi) oluşturuyor.
Söz konusu  ekonomik kararların, dışındaki her konuda ise, 7 kişilik Guvernörler Kurulu karar veriyor. 1935 yılındaki bu yeniden yapılanma, Fed’i Başkan’dan ve politikacılardan değil ama özel bankacılardan bağımsız hale getirdi. Zaten, İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Fed, ABD başkanlarının dediğini yaptı. 1951 yılında Fed yasasında yapılan değişiklikle, 1935’te de tartışılan Hazine Bakanı’nın Guvernörler Kurulu içinde yer alması hükmü, tamamen kaldırıldı.

OBAMA 6 ÜYE ATADI

7 kişilik Fed Guvernörler Kurulu, Başkan tarafından atanıyor ve atama Senato tarafından onaylanıyor; ama atamalar 14 yıl için yapılıyor. Başkan ve Senato’nun görev dönemleri de farklı. Örneğin, halen Senato çoğunluğu, Başkan’ın partisinde değil. Bu durumda, ABD Başkanları, görev süreleri boyunca sadece kendi istekleri ile ayrılan Guvernörler Kurulu üyeleri yerine atama yapabiliyorlar. Sonuçta, her Başkan kendi dönemi sırasında her yıl ortalama 1.1 üyenin atamasını gerçekleştiriyor. Obama, görevde kaldığı 2 dönem boyunca, 6 üyenin atamasını gerçekleştirdi.
Guvernörler Kurulu üyelerinin sürelerinden önce neden istifa ettikleri ve Başkanların neden istedikleri kişileri Kurul’a atayamadıkları konusunu yarın anlatacağım.