Bugün ‘Kara Cuma’ tenzilatlı alışveriş günü

Güngör Uras

"Kara Cuma” (Black Friday), yılbaşı öncesi tenzilatlı alışveriş gününe verilen isim.

Dün ABD’de “Şükran Günü” idi.

Bugün “Kara Cuma”yı Amerikalılar yaşayacak ama Kara Cuma giderek her ülkeye yayılır oldu.

Bizde bile bugün “Kara Cuma” alışverişinde hareket bekleniyor.

ABD’de Şükran Günü’nden sonra gelen ilk cuma günü 1932’den bu yana Noel alışveriş sezonunun başlangıcı kabul ediliyor. Şükran Günü’nden sonraki cuma tatil. Mağazalar çok erken saatte açılıyor, geç kapanıyor.

Bir bakıma yıl bitmeden mağazalar stok eritmeye, yeni yıl ürünlerine yer açmaya çalışıyor. Bu nedenle yüksek oranlarda indirim yapılıyor.

Şükran Günü’nden sonraki alışveriş günü 1961 yılından bu yana “Kara Cuma” diye adlandırılıyor.

Philadelphia’da, alışveriş gününde şehir içinde oluşan yoğun trafik nedeniyle cuma gününe “Kara Cuma” adı verilmiş ve o tarihten bu yana Şükran Günü’nü izleyen cumalar Kara Cuma olarak adlandırılır olmuş.

Kara Cuma bizde bile tenzilatlı alışveriş günü haline geldi. Hemen her mağazanın önünde “Kara Cuma” tenzilatıyla ilgili reklamlar var.

Amerikalılar dün “Şükran Günü” kutlamasında ailece sofra başında toplanarak hindi yediler, verdiği nimetler için Tanrı’ya şükrettiler.

Şükran gününün, dinle, dille, ırkla ilgisi yok. Bu Amerika kıtasına göç edenlerin yerlilerden öğrendikleri ve sürdürdükleri bir âdet. “Şükran Günü”nün 1621’e giden bir hikâyesi var.

Britanya’daki siyasi ve dini çalkantılardan kaçan insanların bazıları Hollanda’ya sığınmıştı. Bunlardan 102 İskoçyalı Protestan 1620 yılında Mayflower isimli bir gemiyle daha sonra New England olarak adlandırılan, bugünkü Boston şehri yakınlarındaki kayalık bölgeye çıktı. Burada “Plymouth Kolonisi”ni oluşturdu.

İngiltere’den gelenlerin yerleştiği topraklar “Wampanoag Indian” diye adlandırılan yerlilerin toprağıydı. Yerliler göçmenleri dostça karşıladı. Onlara yardım etti. Fakat ilk kışta göçmenlerin 46’sı öldü.

Plymouth Kolonisi’nde hayatta kalan 56 göçmen, 1621 yılında bölgedeki 91 yerlinin Tanrı’ya, verdiği yiyeceklere şükretmek için düzenlediği festivalini birlikte kutladı. Göçmenler, yerlilerle yakınlaşmaya imkân vereceği için bu özel gün için değişik yemekler hazırladı. Vahşi hindi, yaban geyiği, balık, fasulye, mısır, dağ çileği yenildi.

Ne yazık ki göçmenlerle yerliler arasındaki bu yakınlaşma, bu dostluk bir süre sonra bozuldu. Dağdan gelenler bağdakileri kovdu. Öldürdü. Esir aldı. Kendi topraklarında köle olarak çalıştırdı. Başkalarına sattı...

Göçmenler yerlilerin sadece topraklarına sahip olmadı, âdetlerine de sahip çıktı. Şükrün Günü alışkanlığı yıllar boyu kör topal yürüdü. 1863’te Başkan Abraham Lincoln, halkın Şükran Günü’nü kutlama âdetini başlattı. 1917 yılında New York eyaleti Şükran Günü’nün her yıl aynı tarihte kutlanmasını kararlaştırdı. Başka eyaletler de benzer karar aldı. Nihayet 1941 yılında Kongre Şükran Günü’nü resmi tatil günü ilan etti.

Şükran Günü, ABD’de kasım ayının dördüncü perşembe gecesi kutlanıyor.