Doğrudan yatırım ne için geliyor?

Güngör Uras

Eskiden “yabancı sermaye” yatırımı beklerdik. Yabancılar döviz getirsin, fabrika kursun isterdik. Sonraları “yabancı sermaye” şekil ve isim değiştirdi. Adı “doğrudan yatırım” oldu. Doğrudan yatırımın içinde, fabrika kurmak için, şirket almak için, temsilcilik açmak için, daha önce kurulmuş şirketlere sermaye takviyesi için getirilen döviz var. Son yıllarda yabancıların gayrimenkul satın almak için getirdikleri döviz de doğrudan yatırım sayılıyor.
Doğrudan yatırımın özelliği “çıkmamak üzere geldiği varsayılan” döviz. Doğrudan yatırım için getirilen döviz, yatırımlar tasfiye olduğunda, satıldığında dışarı çıkabilir. Ama doğrudan yatırım için gelen döviz eğer bir ticari ve finansal şirket için getirilmişse her yıl kâr transferi vardır.

6 YILDA 79 MİLYAR $ GELDİ

Doğrudan yatırım “cari işlemler hesabı”nda, açığın finansmanına katkı yapan “sermaye hareketleri” hesabında (net döviz katkısı olarak) yer alıyor.
2015’te cari açığımız 32.1 milyar dolar oldu. Net doğrudan yatırımlar cari açığın kapatılmasına 11.5 milyar TL katkı yaptı.

Bu 7.3 milyar net katkının arkasında bakınız neler var...

-  2015’te yabancılar ülkeye 4.1 milyar doları gayrimenkul almak için, 12.4 milyar doları diğer doğrudan yatırımlar için olmak üzere 16.5 milyar dolar döviz getirdiler.

-  Buna karşılık, Türkler de yurtdışına doğrudan yatırım yapmak için 5.0 milyar dolar döviz götürdüler. Getirilen 16.5 milyar dolar ile götürülen 5.0 milyar doların neti olan 11.5 milyar dolar cari işlemler hesabında, sermaye hareketleri bölümünde yer alan rakamdır.
2000 yılından bu yana doğrudan yatırım olarak Türkiye’ye getirilen döviz 79.1 milyar dolar. Bunun 18.6 milyar doları gayrimenkul alımı için getirilen döviz.

Son 6 yılda Türkler yurtdışında doğrudan yatırım yapmak için 23.9 milyar dolar döviz götürdüler.
Getirilen döviz 79.1 milyar dolar, götürülen döviz 23.9 milyar dolar. Doğrudan yatırım için getirilen dövizden ülkede kalan net döviz 55.2 milyar dolar.
Net doğrudan yatırım rakamından gayrimenkul satın almak için getirilen döviz miktarı düşülünce, kalıyor geriye 36.5 milyar dolar.

NERELERE YATIRILIYOR?

Yabancıların getirdikleri 16.5 milyar dolardan, gayrimenkul satın almak için getirilen 4.1 milyar dolar düşülünce, 2015 yılında doğrudan yatırıma net 12.4 milyar dolar dövizin yöneltildiği görülüyor.

TCMB, doğrudan yatırımların sektörel dağılımını açıklıyor 2015 yılı (geçici) sektörel dağılım tablosu toplamı ile, sermaye girişi rakamları arasında ufak fark var. Önemli olan, dağılımın ana büyüklükleri.

-  2015’te doğrudan yatırım için getirilen 12 milyar dolar civarı dövizin yarısı sanayi, yarısı hizmetler kesiminde kullanıldı. Sanayi kesiminde yatırımların büyük bölümü, enerji yatırımları ve gıda yatırımları için getirilen döviz. Hizmetler kesiminde ise doğrudan yatırım kanalından gelen döviz, finans ile ulaştırma sektöründe kullanıldı.