Doları olana ‘köfte’ ucuz

Güngör Uras

ABD'de dolar kazanıp Türkiye’de harcayana Türkiye ucuzluk cenneti. Türkiye’de TL kazanarak ABD’de dolar harcamaya kalkanlar ise yandı.

Türkiye’de dolarla köfte yiyenler, köfteye yüzde 31 daha az para ödüyorlar.

İngiltere’de yayımlanan The Economist dergisi, yılda 2 defa Amerikan Mc Donalds firmasının “Big Mac” köftesine dayalı olarak her ülke için “Köfteye Dayalı Döviz Fiyatı” endeksi yayımlıyor.

Dünyanın hemen her ülkesinde Mc Donalds dükkânlarında Big Mac diye satılan, tek tip bir ekmek arası köfte var. Her ülkede satılan köfte aynı köfte. Ama her ülkede milli parayla fiyatı farklı.

Bu köftenin ABD’de dolar olarak satış fiyatı ile ülkelerde milli parayla satış fiyatı arasındaki farka bakılarak, milli paralarının satın alma gücü hesaplanıyor.

Bu hafta The Economist, 2016 Ocak ayı Big Mac Endeksi’ni yayımladı.

NASIL BİR HESAP

Bakınız, Big Mac endeksine göre 3.01 TL olan dolar fiyatının durumu nedir? TL ile harcama yapanların durumu nedir?

-ABD’de Big Mac 4.93 dolar. Türkiye’de 10.25 TL.

-Bizde dolar fiyatı 3.01 TL. Köfte 10.23 TL. Demek ki bizde köftenin dolar fiyatı (10.23:3.01=3.40) 3.40 dolar. Doları 3.01’den bozduran biri, 3.40 dolar karşılığı eline geçen TL ile köfte yiyebilir.

-Bu köfte ABD’de 4.93 dolar. Türkiye’de 3.40 dolara satıldığına göre, Türkiye’de köfte 1.53 dolar ucuza satılıyor demektir.

-Demek ki Türkiye’de dolarla köfte yiyecek olanlar, köfteyi (1.53-4.93=31) yüzde 31 daha ucuz yiyebiliyorlar.

Bu hesap neyi gösteriyor? Türkiye dolarla ucuz. Dolar harcayanlar için ucuz. Çünkü dolar değer kazandı. Kazanıyor.

Dostum, gerçekçi iktisatçı Ege Cansen yazdı: “Türkiye’de hayat dolarla ucuzluyor, TL ile pahalanıyor.”

HESAP NEYİ GÖSTERİYOR

Bic Mac hesabı, satın alma gücü ile kambiyo kuru (döviz fiyatı) arasındaki farkı ortaya koyuyor. Her ülkede, özellikle gelişmekte olan ülkelerde kambiyo kuru-döviz fiyatı artar ama iç fiyatlar döviz fiyatı kadar artamaz.

The Economist’de yayımlanan Big Mac endeksine göre, satın alma gücü paritesiyle Türkiye’de köfte fiyatı yüzde 31 ucu ama... Sadece Türkiye’de değil, Brezilya’da da yüzde 31 ucuz, Avrupa Birliği ülkelerinde yüzde 18, Hindistan’da yüzde 61 ucuz.

Biz Türk Lirası ile üretiyoruz. Milli gelir hesabımızı Türk Lirası ile yapıyoruz. Sonra cari dolar fiyatıyla dolara çeviriyoruz. Doların güçlü olması sonucu milli gelirimiz (gerçekte büyürken) dolar olarak gerilemiş bir görünüm ortaya çıkıyor.

İşte bunu için, satın alma gücü paritesiyle veya Dünya Bankası’nın (constant dolar price) 2005 dolar endeksiyle milli gelir rakamlarını izlemek daha gerçekçi değerlemelere imkân veriyor.

Big Mac endeksi, cari dolar fiyatı ile satın alma gücü arasındaki farkı sergilediği için önemli bir göstergedir.

(Bilgi için: Dünya Bankası “constant 2005 dolar endeksi” ile 2002 yılı milli gelirimiz 387 milyar dolar, 2014 milli gelirimiz 614 milyar dolardır. 12 yıllık milli gelir artışı yüzde 58’dir. 12 yılda 100 olan milli gelirimiz 158 olmuştur.)