Duraklayan İzmir yeniden canlandı

Güngör Uras

İzmir, Cumhuriyet öncesi dönemde önemli bir ticaret merkeziydi. Anadolu’nun Batı’ya açılan penceresiydi. Cumhuriyet’in ilk iktisat kongresinin İzmir’de toplaması anlamlıdır. Anadolu’nun Batı’ya açılan bu penceresi, daha sonra nedense kapanır gibi oldu. Anadolu’nun Batı dünyasıyla ilk ticaret ve sanayi bağını kuran bu şehir, daha sonra Batı ile bağları neden kopardı? Diğer şehirler gelişirken İzmir gelişmeyi neden gösteremedi?

1950-1961 yılları arasında İzmir’de ve Ege’de önemli sınai gelişmeler olmaya başladı. Çimento, demir-çelik, elektrik ve tekstil sanayinde bugün hâlâ faaliyetlerini sürdüren şirketler kuruldu.

1960 yılından sonra yabancı sermaye iştirakiyle büyük yatırımlar yapıldı. Otomobil, kamyon, kâğıt, içki, çimento tesislerinin kuruluşu bu dönemde gerçekleşmişti.

1980-1990’lı yıllar

1960 yılı sonuna doğru İzmir’de 11’i devlet sektörüne, 209’u özel sektöre ait olmak üzere 220 büyük firma imalat dallarında faaliyet gösteriyordu.

Bu yıllarda, genellikle tüketim malı üreten sanayilerden, ara malı ve yatırım malı üreten sanayilere doğru bir geçiş oldu. Bölge sanayisi için gerekli hammadde genellikle bölgeden temin ediliyordu. Özellikle gıda, içki, tütün ve dokuma sanayiinin hammaddeleri tamamen bölge içinden sağlanıyordu.

1970’lerde gerçeklesen Aliağa Petrol Rafinerisi’yle, 1980’lerde yatırım sürecini başlatan Aliağa Petro Kimya Tesisleri bir anlamda bölge imalat sanayiinde, üretimde yüzde 38, katma değerde yüzde 41’e ulasan ağırlıklarıyla bölgenin en büyük tesisleri arasında yer aldı.

Bu yıllarda da İzmir’de kurulu sanayinin esas karakteri yine tarıma dayalı sanayidir.

Tarıma dayalı sanayi

Sanayi kuruluşları arasında dokuma ve hazır giyim sanayi başta geliyor, dokuma ve hazır giyimi, gıda sanayi, metal eşya sanayii, makine ve yedek parça sanayii, ulaştırma araçları imalat sanayii takip ediyordu. Ticari faaliyet alanlarının büyük çoğunluğunu İzmir’de gelişmiş olan imalat sanayii ürünleriyle tarımsal ürünlerin pazarlanması oluşturuyordu.

İzmir, böyle göz kamaştırıcı bir yükseliş trendinde giderken, 1985’ten sonra ekonomideki gelişme hız kaybetmeye başladı.

Aşırı ithalat ve damping şeklinde gelen ithal malları haksız rekabete neden oldu ve bir kısım imalatçı zor durumda kaldı.

İzmir ekonomisi günümüzde gene gelişme sürecine girdi. Yarın İzmir’de NTV’nin, EGEV ve Özgencil Grubu ile gerçekleştireceği, 2 gün sürecek Ekonomik Forumu başlayacak. Forumda Ege’de ekonominin canlandırılması konuları tartışılacak.