Gizemli döviz, kaynağı belli olanı sollayıverdi!

Güngör Uras

  



Yılın ilk 4 ayında, ülkeye nereden geldiği (kaynağı) belli olan döviz girişi toplam 5.7 milyar dolar iken, nereden geldiği bilinmeyen döviz girişi 6.9 milyar dolar oldu.
Nereden geldiği (kaynağı) belli olmayan döviz sayesinde yaşar hale geldik...
(Önemli açıklama: Nereden geldiği (kaynağı) belli olmayan döviz rakamları, ülkeye kamyonlarla, çuvallarla getirilen döviz miktarını göstermez. Bu rakamın içinde, sınır ticareti ile, yolcu beraberi ile ülkeye giren döviz de vardır ama, büyük bölümü ithalat, ihracat hareketlerinden, turizm hareketlerinden hesaba girmeyen veya girmekte geciken dövizlerdir.)
Ülkenin olağan döviz geliri, gideri karşılamayınca ortaya çıkan döviz açığına “cari açık” diyoruz.
Döviz açığının, cari açığın temelinde, ihracat gelirinin, ithalat giderini karşılayamaması var.
Çözüm, ülkenin ithalat faturasını karşılayacak ölçüde ihracatı artırmak. Tarım ve sanayide üretimde ithalat girdisini azaltacak yapısal değişimi sağlayarak, ihraç edilebilir mallarda üretimi artırmak..

Döviz üretme mecburiyeti var
Cari açığı küçültmek için biz kolaya kaçtık. Ekonomide frene bastık. İç talebi kıstık. Büyümeyi yavaşlattık. Sonunda döviz açığı küçüldü.
Küçüldü ama, açık gene ayda 3.5 milyar dolayında. Küçüldü ama, açığı kapatmak için her ay en az 3.5 milyar dolar döviz girişine ihtiyacımız var.
Cari açığı kapatacak kadar döviz girmez ise döviz kıtlığı olur. Döviz fiyatı hazmedilemeyecek ölçüde tırmanışa geçer.
Döviz ülkeye normal yollardan, (“Sermaye Hareketi” ile) 3 kanaldan giriyor:
(1) Kalıcı olarak gelen doğrudan yatırımlar için gelen döviz,
(2) Bono ve borsa için, portföy yatırımları için gelen döviz,
(3) Bankaların ve firmaların buldukları döviz kredileri.
Bu yollar normal yollar... Bir de nereden geldiği, nereye gittiği belli olmayan döviz var.

Açığı kapatmak güçleşiyor
Nereden geldiği (kaynağı) belli olmayan döviz hareketi 2015 yılına mahsus değil. 2014 yılının ilk 4 ayında da ülkeye 6.2 milyar dolar nereden geldiği belli olmayan döviz girişi olmuştu. Bu yıl 4 ayda gelen döviz 6.9 milyar dolar.
Döviz açığını ayda 7 milyar dolarlardan 3.5 milyar dolarlara indirdik ama, küçülen açığı normal kanallardan gelecek döviz ile kapatamıyoruz.
Her ay ‘açık rakamı ne oldu?’ diyerek rakam izleyecek yerde, açığın neden oluştuğunu görerek, bilerek açığı kapatacak ölçüde döviz gelirimizi artırmaya mecburuz.
Doğrudan yatırım girişleri azaldı. Döviz kurunun oynaklığı sonucu yabancılar bono ve hisse senedi satın almak için döviz getirmez oldu. Bankalar, firmalar dövizle borçlanıyor ama, bunun sonunda ülkenin döviz borcu rakamı büyüyor.
“Cari açık rakamı küçüldü, cari açık sorunu önemini kaybetti“ demeye imkân yok. Tekrarda yarar var. Küçülen açığın arkasında daralan talep ve yavaşlayan büyüme var. Küçülen açığa rağmen açığın kapatılmasının giderek zorlaşması sorunun çözümünü güçleştiriyor.