Risk primi gerçek bir göstergedir

Yaman Törüner

Yatırımcılar, paralarının tümünü en emin yere yatırmaktansa, paraların bir bölümüyle, daha fazla risk alıp, daha çok getiri elde etmek isterler. Ülkeler ve şirketler ise, yatırımların kendilerine yönelmesi için uluslararası kabul görmüş faiz oranının (LIBOR) üzerinde faiz vermeye hazırdırlar. Bir ülkenin karşılaştırmalı gerçek durumu, diğer bir değişle, ekonomik ve siyasi riski ise, verilen bu ilave faiz oranı (spread) ile ölçülür. 
Örneğin, ülkemizin risk primi bu yılın başında % 2.20 iken şimdi % 2.60’a çıkmış bulunuyor. Ekonomik ve politik riskimiz yılbaşına göre daha yükselmiş durumda. Yani, Hazinemiz yurtdışından borç almak istediğinde, LİBOR’un üzerine % 2.60 daha fazla faiz verecek; en azından, şu anda serbest piyasada satılan Hazine tahvillerimize % 2.60 ek piyasa faizi ödeniyor. İşte bu nedenle, Merkez Bankamız, dahili faizi rahatça düşüremiyor.

Kolay anlaşılacak bir örnek
Bir eğlence programı katılımcısına, iki kapı gösterilse, birinin arkasında 1.000 lira, diğerinde 0 lira olsa; katılımcıya, “Hiçbir kapıyı açmazsanız elinizde 500 lira var, alıp gidebilirsiniz” dense; katılımcı risk alırsa 500 lirasını 1.000 lira yapabilecek ya da parasının hepsini kaybedecektir. Risk sevmeyen bir katılımcı 500 lirayı alıp gider. Risk seven biri ise, kapılardan birini açtırır.
Kapıların arkasında birer ülke olduğunu düşünelim. Kendisine para yatırılması ihtiyacında olan ülke kapılardan birin arkasına 1.000 lira yerine 1.500 lira koyduğunu ilan ederse, katılımcıyı risk almaya yönlendirmiş olur. Buradaki risk primi 250 liradır. (toplam para/2)  (garanti edilen 500 lira) = 250.
Ülkelerin uluslararası risk primleri piyasa şartlarında belirlenir. Türkiye’nin risk primi de bu değerlendirmeyle % 2.60 olmuştur.

Diğer ülkeler ne durumda?
Eğer, bir uluslararası yatırımcı, parasını bir İsviçre bankası olan UBS’nin çıkarttığı bonolarına yatırırsa % 0.40; bir telefon şirketi olan Vodafone bonolarına yatırırsa % 0.55; Meksika bonolarına yatırırsa % 1.20; Brezilya bonolarına yatırırsa % 1.40, Bosna bonolarına yatırırsa % 6.5, Güney Kıbrıs bonolarına yatırırsa % 10, Lübnan bonolarına yatırırsa % 4.5 prim alacaktır. Ancak, yatırımcının parası Kanada, ABD, Almanya, Norveç ve Singapur gibi “Aaa” derecelendirilmesi almış ülkelere yatırılırsa, hiç prim alınmayacak; LİBOR ile yetinilecektir.
Ülkemizdeki dahili faizi düşürebilmemiz için, önce dışarıdaki risk primini düşürmemiz gerek.

MONİK İPEKEL

Monik, annesini kaybetti. Fernand Recuan’ın yolu ve mekânı ışıklı olacak. Çünkü, mutlu, başarılı, sevgi dolu, vatansever, ailesi ve yakınları için her şeyini vermeye hazır çocuklar, torunlar yetiştirdi.
Aile sevgi ve sorumluluğunu; çocukların ayakları üzerinde durabilmesinin önemini; istenmeyen durumları bile soğukkanlılıkla karşılayabilmeyi; başarı mecburiyetinin çocuklara nasıl aşılanabileceğini; nasıl dünya vatandaşı olunacağını; onlardan bir kez daha, farklı yönleriyle öğrendim.
Cennette olmak için bu kadarı yetmez mi?