Tarihte eşi görülmemiş gelişmelerin deneyimlendiği ve küresel çapta "Büyük Duruş" olarak nitelendirilen bir krizin başladığı 2020`de, finansal piyasalar ve reel ekonomide olumsuzlukların giderilmesi amacıyla kurum ve kuruluşların kamu otoriteleriyle işbirliğiyle destekleyici yönde birçok adım atıldı.
Bu yılın baÅŸlamasıyla ABD-Ä°ran gerilimi, ticaret savaÅŸları, DoÄŸu  Akdeniz'deki geliÅŸmeler ve ABD BaÅŸkanı Donald Trump'ın azline iliÅŸkin yargılama  finansal piyasaların odağına yerleÅŸirken, Çin'de ortaya çıkan yeni tip  corona virüsün (Kovid-19) salgınının tüm dünyaya yayılmasıyla benzeri görülmemiÅŸ  bir kriz deneyimlendi.

Bireylerden ÅŸirketlere kadar ekonominin en temel birimlerinin  sarsıldığı, ülkelerin sınırlarını kapattığı ve yeni bir iktisadi dönemi baÅŸlatan  bu kriz, 1930'lardaki "Büyük Buhran" ve 2008'deki "Büyük Durgunluk"un ardından  "Büyük DuruÅŸ" olarak nitelendirildi.

Tüm bunlar piyasalarda yatırımcıların risk algısını artırırken,  belirsizlik ortamından doÄŸan likidite ihtiyacı iÅŸlevselliÄŸin bozulmasını  beraberinde getirdi. Bu durum karşısında ise merkez bankaları kamu otoriteleriyle  koordineli adımlar atarak finansal piyasaları ve reel ekonomiyi desteklemeye  çalıştı.

Bu süreçte, ABD Merkez Bankası (Fed) baÅŸta gelmek üzere geleneksel  olmayan yöntemleri de içeren geniÅŸleyici para politikalarına baÅŸvurulurken, düÅŸük  faiz dönemine hızla geçiÅŸ yapıldı. Kamu kurumları ise koronavirüsün büyüme  görünümünü zayıflatması, tedarik zinciri ve ticaret kanalları üzerinde sert etki  yaratması nedeniyle milyarlarca dolarlık destek paketi açıkladı.

Türkiye'de de TCMB'nin önlemleri ve ekonomi yönetimi liderliÄŸinde  açıklanan teÅŸviklere ilave olarak Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu  (BDDK), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Türkiye Bankalar BirliÄŸi (TBB) baÅŸta  gelmek üzere birçok kurum ve kuruluÅŸ virüsün olası olumsuz etkilerini azaltmak  için adım attı.

TCMB'DEN HAMLE ÜSTÜNE HAMLE

Yılın ilk Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini  yüzde 12'den yüzde 11,25'e çeken TCMB, ÅŸubatta 50 baz puanlık bir indirim daha  yaptı. Koronavirüsün ekonomik etkilerinin hissedilmeye baÅŸlandığı mart ayında PPK  toplantısı öne çekilerek politika faizi yüzde 10,75'ten yüzde 9,75'e  indirilirken, nisan ve mayıs aylarında yapılan toplantılarda sırasıyla 100 ve  sonra 50 baz puanlık daha azaltmayla oran yüzde 8,25'e çekildi.

Bu süreçte döviz karşılığı TL swap ihaleleri için belirlenen toplam  swap pozisyonunun kullanılmayan kısmının, bankaların TL karşılığı swap piyasası  iÅŸlem limitlerine aktarılabilmesine imkan tanınırken, Piyasa Yapıcılığı (PY)  bankalara Açık Piyasa Ä°ÅŸlemleri (APÄ°) çerçevesinde tanınan likidite imkanına  iliÅŸkin limitlerin artırılmasına, ayrıca 1, 3 ve 6 ay vadeli olarak geleneksel  yöntemle gerçekleÅŸtirilen dolar karşılığı swap ihalelerinin avro ve altın  karşılığı düzenlenebilmesine karar verildi.

Reel sektöre kredi akışının kesintisiz devamını teminen bankalara  hedefli ilave likidite imkanı gibi birçok kolaylık da saÄŸlandı.

Nisan ayı içinde döviz karşılığı TL swap piyasasında kotasyon yoluyla  gerçekleÅŸtirilen vadesi gelmemiÅŸ toplam swap satış iÅŸlem miktarı döviz ve efektif  piyasaları iÅŸlem limitlerinin yüzde 20'sinden yüzde 30'una yükseltilirken, bu  oran mayısta önce yüzde 40'a, sonra yüzde 50'ye çıkarıldı.

Öte yandan TCMB bünyesinde gerçekleÅŸtirilen teminat döviz depoları  iÅŸlemleri için avro ve doların limiti birleÅŸtirilerek bankaların tek bir global  limiti olması ve istedikleri para biriminde bu limitlerini kullanma esnekliÄŸi  getirildi.

20 Mayıs'ta TCMB ve Katar Merkez Bankası arasındaki swap anlaÅŸması  tadil edilerek, tutar 15 milyar dolar karşılığı TL ve Katar riyaline yükseltildi.

TCMB, zorunlu karşılıklar üzerinden de yıl başından bu yana bir dizi  önlem açıkladı. Bu kapsamda mevduat ve katılım fonu yükümlülükleri için dolar ve  avro cinsinden tutulan zorunlu karşılık oranlarına komisyon uygulamasını devreye  alan TCMB, yıllık reel kredi büyüme oranına dayalı zorunlu karşılık uygulamasında  güncellemeye gitti. Reel kredi büyüme koÅŸullarını saÄŸlayan bankalar için yabancı  para zorunlu karşılık oranları 500 baz puan indirilirken, TL cinsinden zorunlu  karşılıklara uygulanacak faiz/nema oranı yüzde yüzde 10'dan yüzde 8'e çekildi.

Corona virüs salgınında artan küresel ekonomik belirsizliklerle  uluslararası ticarette yaÅŸanan güçlüklerin reel sektör firmaları üzerindeki olası  etkilerinin hafifletilmesi amacıyla mart-mayıs döneminde atılan adımlarla ihracat  ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri vadelerinde uzatıma gidildi ve  ek limit tahsis edildi.

BÜTÇESÄ° SARSILAN VATANDAŞA BANKALARDAN DESTEK

Salgın döneminde ödemeleri aksayan tüketicilere kolaylık saÄŸlayan  birçok hamle yapılırken, BDDK tarafından asgari ödeme tutarları düÅŸürüldü,  gecikme ve takibe düÅŸme süreleri uzatıldı.

BDDK ayrıca salgının konut sektörü üzerindeki olumsuz etkisini  sınırlama hedefiyle konutta asgari peÅŸinat oranını indirerek, kredi deÄŸer oranını  yüzde 80'den yüzde 90'a çıkardı.

Türkiye Bankalar BirliÄŸi (TBB) de aynı hedefle gerçek ve tüzel  kiÅŸilerin kredi taleplerinin hızlıca deÄŸerlendirilmesi ve karşılanması, ayrıca  vade, ödeme ve teminat koÅŸullarında esneklik saÄŸlanması tavsiyesinde bulundu,  "Çek Ödeme Destek Kredisi" açıkladı.

Bu süreçte Ekonomik Ä°stikrar Kalkanı Paketi tedbirleri kapsamında kamu  bankaları aracılığıyla "Ä°ÅŸ'e Devam Destek Kredisi" verileceÄŸi duyuruldu.

Kamu bankaları da salgın sürecinde elini taşın altına koyarak, gerek  bireylerin gerek esnafın ihtiyaçlarını karşıladı. Bu kapsamda vatandaşın kredi  borcunu öteleyerek kolaylıklar saÄŸlayan bankalar, düÅŸük oranlarla kredi paketleri  de açıklayarak likidite ihtiyacını gidermeye çalıştı.

BDDK ayrıca, bu dönemde aktif rasyosu hesaplanmasında da deÄŸiÅŸikliÄŸe  giderken, finansman ihtiyaçlarının karşılanmasını desteklemek amacıyla bankalara  günlük ve solo bazda yeni bir oran hesaplama yükümlülüÄŸü getirdi.

DÖVÄ°Z PÄ°YASASINDAKÄ° VOLATÄ°LÄ°TEYÄ° AZALTICI HAMLELER

Bankaların yurt dışı yerleÅŸiklerle vadede TL alım içeren döviz-TL para  swapı, forward, opsiyon ve diÄŸer türev iÅŸlem tutarları toplamının en son  hesapladıkları yasal özkaynaklarına oranını yüzde 25'ten yüzde 10'a düÅŸüren BDDK,  bu oranı daha sonra yüzde 1'e çekti.

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) da salgın sürecinde risk ve  dengesizliklerin giderilmesi amacıyla piyasaları destekleyici yönde adımlar attı.  Bu süreçte pay piyasalarında açığa satış iÅŸlemi yasağı kararı alan SPK, ayrıca  sermaye piyasası kurumlarının yurt dışı yerleÅŸiklerle gerçekleÅŸtirilen döviz-TL  türev iÅŸlem tutarlarına iliÅŸkin sınırlamalar getirdi. Öte yandan kredili  iÅŸlemlerde özkaynak koruma oranının asgari yüzde 35 olmasına karar verildi.

BDDK da bu süreçte yeni bir karar alarak, TL yükümlülüÄŸünü yerine  getirme konusunda gecikmeye düÅŸen yabancı bankalar ve bu bankaların yurt dışında  kurulu grup bankaları ile bir bacağı TL olan yeni bir döviz iÅŸlemi  yapılamayacağını bildirdi.

TCMB ise Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası'nda geleneksel  yöntemle gerçekleÅŸtirilen swap ihalelerinin limitini yüzde 40'tan yüzde 50'ye  çıkardı.

SPK son olarak serbest (döviz) fonların ihracı ile bu fonlar  kapsamında döviz cinsinden pay alım satımı baÅŸvurularının yeni bir karar tarihine  kadar deÄŸerlendirmeye alınmaksızın iÅŸlemden kaldırıldığını bildirdi. Bu kapsamda  yerli ihraççılar tarafından döviz cinsinden yurt dışında ihraç edilen borçlanma  araçları ve kira sertifikalarının toplamının da fon toplam deÄŸerinin yüzde 30'unu  aÅŸamayacağı hükme baÄŸlandı.

Türkiye Varlık Fonu da Ziraat Bankası, Halk Bankası ve Vakıflar  Bankası'nın sermaye yapılarının güçlendirilmesi ve yeterliliklerinin  desteklenmesi amacıyla çekirdek sermayelerini toplam 21 milyar TL artırdı.