`Büyük Duruş` karşısında ekonomiye 4 koldan destek
12.06.2020 11:26Son güncelleme : 12.06.2020 17:54
Tarihte eşi görülmemiş gelişmelerin deneyimlendiği ve küresel çapta "Büyük Duruş" olarak nitelendirilen bir krizin başladığı 2020`de, finansal piyasalar ve reel ekonomide olumsuzlukların giderilmesi amacıyla kurum ve kuruluşların kamu otoriteleriyle işbirliğiyle destekleyici yönde birçok adım atıldı.
AA
Bu yılın baÅŸlamasıyla ABD-İran gerilimi, ticaret savaÅŸları, DoÄŸu Akdeniz'deki geliÅŸmeler ve ABD BaÅŸkanı Donald Trump'ın azline iliÅŸkin yargılama finansal piyasaların odağına yerleÅŸirken, Çin'de ortaya çıkan yeni tip corona virüsün (Kovid-19) salgınının tüm dünyaya yayılmasıyla benzeri görülmemiÅŸ bir kriz deneyimlendi.
Bireylerden ÅŸirketlere kadar ekonominin en temel birimlerinin sarsıldığı, ülkelerin sınırlarını kapattığı ve yeni bir iktisadi dönemi baÅŸlatan bu kriz, 1930'lardaki "Büyük Buhran" ve 2008'deki "Büyük Durgunluk"un ardından "Büyük DuruÅŸ" olarak nitelendirildi.
Tüm bunlar piyasalarda yatırımcıların risk algısını artırırken, belirsizlik ortamından doÄŸan likidite ihtiyacı iÅŸlevselliÄŸin bozulmasını beraberinde getirdi. Bu durum karşısında ise merkez bankaları kamu otoriteleriyle koordineli adımlar atarak finansal piyasaları ve reel ekonomiyi desteklemeye çalıştı.
Bu süreçte, ABD Merkez Bankası (Fed) baÅŸta gelmek üzere geleneksel olmayan yöntemleri de içeren geniÅŸleyici
para politikalarına baÅŸvurulurken, düÅŸük faiz dönemine hızla geçiÅŸ yapıldı. Kamu kurumları ise koronavirüsün büyüme görünümünü zayıflatması, tedarik zinciri ve ticaret kanalları üzerinde sert etki yaratması nedeniyle milyarlarca dolarlık destek paketi açıkladı.
Türkiye'de de TCMB'nin önlemleri ve ekonomi yönetimi liderliÄŸinde açıklanan teÅŸviklere ilave olarak Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu (BDDK), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ve Türkiye Bankalar BirliÄŸi (TBB) baÅŸta gelmek üzere birçok kurum ve kuruluÅŸ virüsün olası olumsuz etkilerini azaltmak için adım attı.
TCMB'DEN HAMLE ÜSTÜNE HAMLE
Yılın ilk Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısında politika faizini yüzde 12'den yüzde 11,25'e çeken TCMB, ÅŸubatta 50 baz puanlık bir indirim daha yaptı. Koronavirüsün ekonomik etkilerinin hissedilmeye baÅŸlandığı mart ayında PPK toplantısı öne çekilerek politika faizi yüzde 10,75'ten yüzde 9,75'e indirilirken, nisan ve mayıs aylarında yapılan toplantılarda sırasıyla 100 ve sonra 50 baz puanlık daha azaltmayla oran yüzde 8,25'e çekildi.
Bu süreçte döviz karşılığı
TL swap ihaleleri için belirlenen toplam swap pozisyonunun kullanılmayan kısmının, bankaların TL karşılığı swap piyasası iÅŸlem limitlerine aktarılabilmesine imkan tanınırken, Piyasa Yapıcılığı (PY) bankalara Açık Piyasa İşlemleri (APİ) çerçevesinde tanınan likidite imkanına iliÅŸkin limitlerin artırılmasına, ayrıca 1, 3 ve 6 ay vadeli olarak geleneksel yöntemle gerçekleÅŸtirilen
dolar karşılığı swap ihalelerinin avro ve altın karşılığı düzenlenebilmesine karar verildi.
Reel sektöre kredi akışının kesintisiz devamını teminen bankalara hedefli ilave likidite imkanı gibi birçok kolaylık da saÄŸlandı.
Nisan ayı içinde döviz karşılığı TL swap piyasasında kotasyon yoluyla gerçekleÅŸtirilen vadesi gelmemiÅŸ toplam swap satış iÅŸlem miktarı döviz ve efektif piyasaları iÅŸlem limitlerinin yüzde 20'sinden yüzde 30'una yükseltilirken, bu oran mayısta önce yüzde 40'a, sonra yüzde 50'ye çıkarıldı.
Öte yandan TCMB bünyesinde gerçekleÅŸtirilen teminat döviz depoları iÅŸlemleri için avro ve doların limiti birleÅŸtirilerek bankaların tek bir global limiti olması ve istedikleri para biriminde bu limitlerini kullanma esnekliÄŸi getirildi.
20 Mayıs'ta TCMB ve Katar Merkez Bankası arasındaki swap anlaÅŸması tadil edilerek, tutar 15 milyar dolar karşılığı TL ve Katar riyaline yükseltildi.
TCMB, zorunlu karşılıklar üzerinden de yıl başından bu yana bir dizi önlem açıkladı. Bu kapsamda mevduat ve katılım fonu yükümlülükleri için dolar ve avro cinsinden tutulan zorunlu karşılık oranlarına komisyon uygulamasını devreye alan TCMB, yıllık reel kredi büyüme oranına dayalı zorunlu karşılık uygulamasında güncellemeye gitti. Reel kredi büyüme koÅŸullarını saÄŸlayan bankalar için yabancı para zorunlu karşılık oranları 500 baz puan indirilirken, TL cinsinden zorunlu karşılıklara uygulanacak faiz/nema oranı yüzde yüzde 10'dan yüzde 8'e çekildi.
Corona virüs salgınında artan küresel ekonomik belirsizliklerle uluslararası ticarette yaÅŸanan güçlüklerin reel sektör firmaları üzerindeki olası etkilerinin hafifletilmesi amacıyla mart-mayıs döneminde atılan adımlarla ihracat ve döviz kazandırıcı hizmetler reeskont kredileri vadelerinde uzatıma gidildi ve ek limit tahsis edildi.
BÜTÇESİ SARSILAN VATANDAÅA BANKALARDAN DESTEK
Salgın döneminde ödemeleri aksayan tüketicilere kolaylık saÄŸlayan birçok hamle yapılırken, BDDK tarafından asgari ödeme tutarları düÅŸürüldü, gecikme ve takibe düÅŸme süreleri uzatıldı.
BDDK ayrıca salgının konut sektörü üzerindeki olumsuz etkisini sınırlama hedefiyle konutta asgari peÅŸinat oranını indirerek, kredi deÄŸer oranını yüzde 80'den yüzde 90'a çıkardı.
Türkiye Bankalar BirliÄŸi (TBB) de aynı hedefle gerçek ve tüzel kiÅŸilerin kredi taleplerinin hızlıca deÄŸerlendirilmesi ve karşılanması, ayrıca vade, ödeme ve teminat koÅŸullarında esneklik saÄŸlanması tavsiyesinde bulundu, "Çek Ödeme Destek Kredisi" açıkladı.
Bu süreçte Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi tedbirleri kapsamında kamu bankaları aracılığıyla "İş'e Devam Destek Kredisi" verileceÄŸi duyuruldu.
Kamu bankaları da salgın sürecinde elini taşın altına koyarak, gerek bireylerin gerek esnafın ihtiyaçlarını karşıladı. Bu kapsamda vatandaşın kredi borcunu öteleyerek kolaylıklar saÄŸlayan bankalar, düÅŸük oranlarla kredi paketleri de açıklayarak likidite ihtiyacını gidermeye çalıştı.
BDDK ayrıca, bu dönemde aktif rasyosu hesaplanmasında da deÄŸiÅŸikliÄŸe giderken, finansman ihtiyaçlarının karşılanmasını desteklemek amacıyla bankalara günlük ve solo bazda yeni bir oran hesaplama yükümlülüÄŸü getirdi.
DÖVİZ PİYASASINDAKİ VOLATİLİTEYİ AZALTICI HAMLELER
Bankaların yurt dışı yerleÅŸiklerle vadede TL alım içeren döviz-TL para swapı, forward, opsiyon ve diÄŸer türev iÅŸlem tutarları toplamının en son hesapladıkları yasal özkaynaklarına oranını yüzde 25'ten yüzde 10'a düÅŸüren BDDK, bu oranı daha sonra yüzde 1'e çekti.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) da salgın sürecinde risk ve dengesizliklerin giderilmesi amacıyla piyasaları destekleyici yönde adımlar attı. Bu süreçte pay piyasalarında açığa satış iÅŸlemi yasağı kararı alan SPK, ayrıca sermaye piyasası kurumlarının yurt dışı yerleÅŸiklerle gerçekleÅŸtirilen döviz-TL türev iÅŸlem tutarlarına iliÅŸkin sınırlamalar getirdi. Öte yandan kredili iÅŸlemlerde özkaynak koruma oranının asgari yüzde 35 olmasına karar verildi.
BDDK da bu süreçte yeni bir karar alarak, TL yükümlülüÄŸünü yerine getirme konusunda gecikmeye düÅŸen yabancı bankalar ve bu bankaların yurt dışında kurulu grup bankaları ile bir bacağı TL olan yeni bir döviz iÅŸlemi yapılamayacağını bildirdi.
TCMB ise Döviz Karşılığı Türk Lirası Swap Piyasası'nda geleneksel yöntemle gerçekleÅŸtirilen swap ihalelerinin limitini yüzde 40'tan yüzde 50'ye çıkardı.
SPK son olarak serbest (döviz) fonların ihracı ile bu fonlar kapsamında döviz cinsinden pay alım satımı baÅŸvurularının yeni bir karar tarihine kadar deÄŸerlendirmeye alınmaksızın iÅŸlemden kaldırıldığını bildirdi. Bu kapsamda yerli ihraççılar tarafından döviz cinsinden yurt dışında ihraç edilen borçlanma araçları ve kira sertifikalarının toplamının da fon toplam deÄŸerinin yüzde 30'unu aÅŸamayacağı hükme baÄŸlandı.
Türkiye Varlık Fonu da Ziraat Bankası, Halk Bankası ve Vakıflar Bankası'nın sermaye yapılarının güçlendirilmesi ve yeterliliklerinin desteklenmesi amacıyla çekirdek sermayelerini toplam 21 milyar TL artırdı.