Petrol fiyatları yıl başından bu yana değerini 2`ye katlarken, tehlikeli tırmanış Türkiye`nin cari denge performansını tehdit ediyor. Uzmanlar petroldeki artış ve turizm gelirlerindeki düşüşün cari açığı olumsuz etkileyebileceğini belirtiyor.
AYŞE EKİN GÜNDÜZ/UZMANPARA

2016 yılı başında 25 dolara kadar gerileyerek dip seviyeleri gören ham petrol fiyatları geçen 5 aylık süreçte değerini 2’ye katlayarak 50 doları aştı. Fiyatlar bugün itibariyle 7 ayın zirvesine ulaşırken, tehlikeli tırmanış Türkiye başta olmak üzere enerji ithal eden ülkelerin cari denge performansını da tehdit ediyor.

Petroldeki 10 dolarlık artışın cari açık üzerinde 4.4 milyar dolarlık yükü beraberinde getirdiğine dikkati çeken uzmanlar, turizm gelirlerinin de azalmasıyla ile birlikte cari açık finansmanının olumsuz etkilenebileceğini dile getiriyor.

'PETROL FİYATLARI CARİ AÇIĞI YENİDEN YÜKSELTEBİLİR'

Destek Menkul Değerler Araştırma Müdürü ve UZMANPARA yazarı Murat Tufan, petrol fiyatlarının 25 dolar seviyelerine gerilemesi sonrası 'tehlikeli' olarak adlandırılabilecek sert yükselişlerin yaşandığına dikkati çekerek, arz ve talep görüntüsüne bakıldığında bir miktar arz fazlalığının azaldığı görsülse de yükselişlerin kalıcı olması için önemli bir sebep bulunmadığını belirtti.

Petrol fiyatlarının iki yılda yaklaşık yüzde 75 değer kaybetmesinde arz fazlalığının etkili olduğunu hatırlatan Tufan "Düşük petrol fiyatlarına dayanamayan bazı ülkelerin üretimleri gerilemeye başladı. Bu ülkelerin başında ABD, Kanada gibi OPEC dışı ülkeler geliyor. OPEC dışı ülkelerin üretimi düşmesi petrol fiyatlarının yükselmesinde etkili oldu. Petrol fiyatlarının yükselmesi başta Türkiye olmak üzere enerji ithal eden ülkelerin cari denge performansını olumsuz etkiliyor" dedi.

AZALAN TURİZM GELİRİ DE CARİ AÇIĞI ETKİLEYECEK

"Türkiye’nin cari işlemler açığı petrol fiyatlarının 2014 yılının Haziran ayından bu yana yaklaşık yüzde 60 değer kaybetmesi ve emtia fiyatlarının rekor dip seviyelerine ulaşmasıyla daralmaya devam ediyor" diyen tufan, sözlerine şöyle devam etti:

"Ancak, petrol fiyatlarının yeniden yükselişe geçmesi, azalan turizm gelirleri ve artan yurtiçi tüketim sonrası cari açık yeniden yükselişe geçebilir. Petrol fiyatlarının 10 dolar yükselmesi yaklaşık olarak cari açığın 4,4 milyar dolar yükselmesine neden oluyor. Cari açığın gerilemesinde emtia fiyatlarının düşmesinin yanı sıra geçtiğimiz yılın üçüncü çeyreğinden itibaren zayıflayan iç tüketimde etkili olmuştu. Cari açık 2016 yılının Mart ayında yıllık bazda 29,421 milyar dolara gerilerken bir önceki yılın aynı ayına göre yaklaşık yüzde 43 azalış gösterdi. Aynı dönem içinde ithalat miktarı yüzde 13 gerileme gösterdi.

Cari açığın finansmanın büyük bir çoğunluğunu 'sıcak para' olarak tabir edilen portföy yatırımları sağlıyor. Bu kalemin dışında turizm gelirleri yine önemli bir gelir kaynağı olarak dikkat çekiyor. Aynı zamanda Turizm sektörü Gayrisafi Yurt içi Hasılanın yaklaşık % 6’sını oluşturuyor. Turizm gelirleri, Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK) verilerine göre 2016 yılının ilk çeyreğinde geçtiğimiz yılın aynı çeyreğine göre yaklaşık 4 milyar dolar azaldı. Turizm gelirlerin azalmasında Rus ve Alman turist sayısında yaşanan azalma etkili oldu. Turizm gelirlerinin azalması cari açığın finansmanını olumsuz etkileyebilecektir. Artan emtialar, azalan turizm gelirleri, asgari ücretin artmasıyla yükselen iç talep ile birlikte yılsonunda yıllık 32 milyar dolara yakın cari açık ile sonlandırabiliriz."

İntegral Menkul Değerler Araştırma Uzmanı ve UZMANPARA yazarı Beste Naz Köksal ise petrol fiyatlarının 2014 ve 2015 yılları arasında çok sert düşüş göstererek yaklaşık yüzde 80 değer kaybı yaşadığını anımsatarak "Global ekonomilerdeki durgunluk, petrol talebinin azalması ve ABD’de kaya gazı gibi alternatif kaynakların çıkması nedeniyle petrol fiyatları tarihin dip seviyelerini gördü. Türkiye’nin enerji tüketiminde yüzde 37’lik paya sahip olan petrol, ülke adına önemli bir hammadde kaynağı olsa da Türkiye bu ihtiyacın yalnızca yaklaşık yüzde 7-8 gibi oranını karşılayabiliyor" diye konuştu.

ÜRETİM BAZLI EKONOMİYE GEÇİŞTE

Binali Yıldırım’ın Başbakan olmasıyla birlikte ekonomide sistemsel olarak değil ama yöntem olarak değişikliğe gidileceğinin sinyalleri verilmiş olduğuna işaret eden Köksal, şunları söyledi:

"Türkiye ekonomisi bundan böyle üretim bazlı devam edecek ve sanayicinin önüne ‘turkuaz halı’ serilecek. Bu ölçüde ham madde gibi üretimde girdi olarak kullanılan enerji maliyetlerinin önemi de büyük olacak. Petrolün yanı sıra doğalgaz ve diğer petrol ürünleri de üretimde kullanılıyor.
Petrol fiyatlarının düşmesi, ithalat maliyetlerinin azalmasına, bu nedenle de cari dengeye ve enflasyona pozitif katkı yapması anlamına gelir ki buna bir de enerjiye ödenen finansmanı eklediğimizde bir çok kalemden tasarruf edeceğimiz anlamına geliyor. Merkez Bankası'nın tahminlerinden yola çıkacak olursak petrol fiyatlarındaki her 10 dolar düşüş tüketici fiyatları enflasyonunu yüzde 0,45 civarında düşürüyor, cari açığın yüzde 1.5 düşmesini sağlıyor ve büyümeye yüzde 0.3 katkısı oluyor."

2016’DA PETROL FİYATI İKİYE KATLADI

2016 yılının ilk günlerinde varil fiyatı 26doalra kadar gerileyen ham petrol fiyatının ilk 5 ayda değerinin yaklaşık 2’ye katlanarak 50 dolar seviyesine yaklaştığına vurgu yapan Köksal "Bu durumun enflasyona yaklaşık 0.90 puan kadar bir etki yapabilir fakat kur seviyesinde çok önemli hareketlerin yaşanmaması Mayıs ayına kadar önemli bir fiyat değişikliğine neden olmadı. Önümüzdeki süreçte Petrol fiyatlarına etki edecek gelişmeler yine üretim ve tüketim bazlı olacak. ABD’de üretimin düşüyor olması olumlu bir gelişme olsa da OPEC ülkelerinin üretimlerinde aksine yükseliş söz konusu. Bu nedenle Petrol fiyatlarında tekrardan kalıcı yüksek seviyeler beklemesek de mevcut arz seviyesinde fiyatların 55-60 dolar civarına çıkış yapmasını fakat 2016 yılı içerisinde petrol fiyatlarındaki orta noktanın 45-50 dolar seviyelerinde olacağını tahmin ediyoruz. Böylelikle 2016 yılı içerisinde enflasyona ve cari açığa negatif katkısı devam edebilir" dedi.