Fas yönetimi, üretim faaliyetlerinin askıya alınmasına, ihracatın azalmasına neden olan ve turizm sektörünü ciddi şekilde etkileyen yeni tip corona virüs (Kovid-19) ile kuraklığın ülke ekonomisine olumsuz yansımalarını 2020 yılı mali bütçesindeki düzenlemeyle hafifletmeye çalışıyor.
Fas Parlamentosu, Kral 6. Muhammed'in baÅŸkanlığında düzenlenen  olaÄŸanüstü toplantıyla salgının ekonomiye olumsuz etkisini hafifletme çabaları  kapsamında, 2020 mali yılı bütçesini yeniden düzenleyen yasa tasarısını onayladı.

Yeni düzenlemeyle, hazinenin borçlanma limiti iki katına çıkarıldı.  Borçlanma limiti, gayri safi yurt içi hasılanın (GSYH) yüzde 93'üne  yükseltilerek, 3,1 milyar dolardan 6,2 milyar dolara çıkarıldı.

Salgınla eÅŸ zamanlı olarak yaÅŸanan kuraklığın ise GSYÄ°H'nin baÅŸlıca  kaynaklarından olan tarımı ciddi ÅŸekilde etkilediÄŸi ifade ediliyor. Bu durumun,  2020 bütçesi onaylanırken baz alınan varsayımların dışında geliÅŸtiÄŸi  belirtiliyor.

BÜTÇEYE YÖNELÄ°K VARSAYIMLAR ARTIK GEÇERLÄ° DEĞİL

Fas'ta 11 Kasım'da onaylanan 2020 yılı bütçesinde tahıl hasadı  üzerinden yüzde 3,7'lik bir  büyüme payı bekleniyordu.

Ayrıca petrolün varil fiyatının ortalama 67 dolar, bir ton bütan gazın  da ortalama 350 dolar olacağı öngörülmüÅŸtü. Ancak tüm bunlar, Kovid-19 ve  kuraklık nedeniyle varsayım olmaktan öteye geçemedi.

Öyle ki tüm dünyada olduÄŸu gibi Fas'ta da etkili olan salgın sürecinin  ve bu süreçte alınan önlemlerin, baÅŸta iÅŸsizlik oranındaki artış olmak üzere  ulusal ekonomiye olumsuz yansımaları oldu.

Fas Planlama Komisyonu, salgının etkisiyle 2019'un ilk çeyreÄŸinde  yüzde 9,1 olan iÅŸsizlik oranının bu yıl aynı dönemde yüzde 10,5'e yükseldiÄŸini  bildirdi.

BÜTÇE DEĞİŞİKLÄ°K YASASININ HEDEFLERÄ°

BaÅŸbakan Sadeddin el-Osmani, 16 Haziran'da yaptığı açıklamada, 2020  mali yılı deÄŸiÅŸiklik yasa tasarısında, ulusal ve uluslararası ekonomiyle iliÅŸkili  deÄŸiÅŸkenlerin dikkate alındığını belirtti.

Osmani, yasa tasarısının, vatandaÅŸların alım gücünün korunması ve  ekonomik faaliyetlerin yeniden baÅŸlamasını desteklemek gibi temel önlemleri  kapsadığını ifade etti.

BaÅŸbakan, Kovid-19 ile baÄŸlantılı güçlüklerin göz önüne alınmasını,  saÄŸlık ve eÄŸitim gibi öncelikli sektörlerin bütçelerinin güçlendirilmesini  öngören geçici ve yeni bir sistemin uygulanacağını dile getirdi.

Revize edilen bütçede, 2020 yılında yüzde 7,5 mali açık ve yüzde 5'lik  ekonomik daralma olacağı yönündeki öngörünün esas alındığı ifade ediliyor.

BÜTÇE DÜZENLEMESÄ°NÄ°N GEREKLÄ°LİĞİ

5. Muhammed Üniversitesi ÖÄŸretim Üyesi ve Ekonomi Uzmanı  Ömer  el-Ketani, ülke ekonomisindeki son geliÅŸmelere iliÅŸkin  AA muhabirine yaptığı  deÄŸerlendirmede, bütçe kanunu deÄŸiÅŸikliÄŸinin, hazinenin borç limitinin  belirlenmesi gibi bazı hedefleri içerdiÄŸini söyledi.

Ketani, ülkede salgının yayılmasını önleme amaçlı ilan edilen ve üç  aydır yürürlükte olan olaÄŸanüstü halin, ÅŸirketler ve ekonomik kuruluÅŸlar  üzerindeki etkisi göz önüne alındığında devletin borçlanmaya baÅŸvurması  gerektiÄŸini savundu.

Bazı tedbirlerin alınmasının nedenleri arasında salgın sürecinden  etkilenen ailelerin sosyal durumunun etkili olduÄŸuna iÅŸaret eden Ketani, bütçe  deÄŸiÅŸikliÄŸinin de bu tedbirler kapsamında gerçekleÅŸtirildiÄŸini kaydetti.

Ketani, ülke ekonomisini yeniden canlandırmak için gerekli olan  meblağın 8 ila 10 milyar dolar civarında olacağını dile getirdi.

KURAKLIĞIN BÜTÇE TAHMÄ°NLERÄ°NE ETKÄ°SÄ°

Ketani, ulusal ekonomiyi etkileyen bir diÄŸer faktörün de kuraklık  olduÄŸuna iÅŸaret ederek, tarımın ülke için önemli bir gelir kaynağı olduÄŸunu  aktardı.

Tarım üretiminin, Fas nüfusunun yüzde 40'ı ile baÄŸlantılı olduÄŸunu  söyleyen Ketani, GSYÄ°H'nin da altıda birinin tarıma dayalı olduÄŸunu belirtti.

Ekonomik büyümenin üçte ikisini zirai üretimin etkilediÄŸine iÅŸaret  eden Ketani, ÅŸöyle devam etti:

"Yağışın yoÄŸun olduÄŸu yıllarda, nüfusun yüzde 40'ı tüketiciye  dönüÅŸüyor ve ekonomiyi önemli ölçüde canlandırıyor. Kuraklık yılı ise ulusal  üretimi etkiliyor. Böyle durumlarda bütçeye iliÅŸkin tüm varsayımlar hatalı  oluyor."

ZARAR GÖREN SEKTÖRLER

Fas Parlamentosu Ekonomi ve Mali Komite Üyesi ve Ekonomi Uzmanı  Muhammed et-Tumi ise halihazırda en fazla zarar gören sektörlerin başında  otomotiv, havacılık ve elektronik gibi ülkenin küresel meslekleri olarak bilinen,  ülke için önemli döviz geliri saÄŸlayan ihracat endüstrileri olduÄŸunu belirtti.

Tumi, "Böyle bir durumda ancak hissedilen etkinin ÅŸiddeti  azaltılabilir. Bu da iÅŸini kaybedenlere gelirlerinin telafisiyle ve ÅŸirketlere  destek olmakla olabilir." deÄŸerlendirmesinde bulundu.

Revize edilen bütçenin önceliklerine iÅŸaret eden Tumi, bunlar  arasında; dövize ihtiyaç duyulan, yüksek maliyetli yatırım programlarının  ertelenmesi olduÄŸunu belirtti.

Tumi, ayrıca acil olmayan yönetim giderlerinin kısılması, salgının  sonuçlarından etkilenen aileleri ve iÅŸletmeleri desteklemeye devam etmek için  Kovid-19 fonuna ek ödeme yapılması gerektiÄŸini kaydetti.