Coğrafya ayırt etmeksizin tüm dünyayı etkisi altına alan Covid-19,
hayatın bir çok alanında 2020 yılını kayıp bir dönem olarak kayıtlara
geçirse de, Turkishtime tarafından büyük bir özveri ve titizlikle
hazırlanan "Ar-Ge 250, Türkiye'nin En Çok Ar-Ge Harcaması Yapan
Şirketleri" araştırması firmaların Ar-Ge çalışmalarında dur durak
bilmediğini ortaya koydu. Araştırmaya göre 2020 yılında en fazla Ar-Ge
harcaması yapan şirket, 3 milyar 356 milyon lira ile ASELSAN oldu. 500
firmanın toplamda 16 milyar 995 milyon TL'lik Ar-Ge harcaması
gerçekleştirdiğini gösteren araştırmada TUSAŞ ve TOFAŞ, ASELSAN'la
birlikte ilk üçte yer almayı başaran isimler oldu.

Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime, bu yıl sekizincisini
gerçekleştirdiği "Türkiye Ar-Ge Araştırması" ile Türkiye'nin katma
değer yolculuğunda nereye vardığını gözler önüne sererken araştırmada
yer alan 500 firma Ar-Ge harcamasını 16 milyar 995 milyon TL'ye
çıkardı. Ar-Ge çalışmalarına dair Türkiye'de son yıllarda ciddi
adımlar atılırken Ekonomi ve İş Dünyası Portalı Turkishtime'ın 2013
yılında start verdiği "Türkiye Ar-Ge 250 Araştırması" da bu amaca
hizmet eden en önemli hamlelerden biri oldu. Bugüne kadar binlerce
firmanın dahil olduğu araştırma, sekizinci yılına girerken "Türkiye'de
Ar-Ge hafızasını yaratmak" vizyonunun üstüne bir taş daha ekledi.

Pandeminin gölgesinde geçen bir yıl olan 2020'de Türkiye ekonomisine
dair grafikte düşüş yaşanmasına rağmen araştırmaya konu olan 500
firma, 2019 yılına nazaran Ar-Ge'de daha güçlü bir performans ortaya
koydu.

Geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da T.C. Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı'ndan onaylı Ar-Ge merkezine sahip firmaların Ar-Ge 250
araştırması kapsamında yaptıkları bildirimler ile Türkiye ihracat
sıralamasındaki ilk 500 firma tarafından verilen bilgiler ve Borsa
İstanbul şirketlerinin Kamuyu Aydınlatma Platformu'na (KAP) yaptıkları
açıklamalardan hareket edilerek hazırlanan araştırmada, gelenek yine
bozulmadı ve savunma sanayinin ağırlığı bir kez daha en derinden
hissedildi.

ASELSAN LİDERLİK KOLTUĞUNDA

Ar-Ge'deki toplam büyümenin lokomotifi olan savunma sanayii firmaları
Araştırma'da ilk 50'ye giren firmaların yüzde 60,7'sini oluşturdu. Bu
oran her ne kadar 2019 yılında yüzde 62,6 olsa da savunma sanayi
liderliği elden bırakmadı. Yine ilk 50'ye bakıldığında savunma
sanayini yüzde 15,9 ile otomotiv endüstrisi, yüzde 6,4 ile beyaz eşya
ve tüketim elektroniği takip etti.

Firmaların 2020 verileri ışığında, Ar-Ge'ye yapılan yatırımın önemine
dikkat çeken araştırmada bu yıl liderlekosistemine önemli bir katkı
sağlamış oldu.

2019 yılının lider ismi TUSAŞ Türk Hava2019 verilerinin aktarıldığı bir önceki araştırmada 355 milyon 167 bin
TL ile sekizinci sırada yer alan Tofaş, beş basamak yükselerek
üçüncülüğe yerleşti. 2020 yılında Ar-Ge'ye 575 milyon 82 bin TL ayıran
firma, böylece bir önceki yıla göre yüzde 61,9'luk büyüme ile ciddi
bir sıçrama yaşadı. Bir önceki araştırmanın üçüncü sırasında yer alan
Roketsan, bu yıl listede dördüncü sırada yer aldı. 2019 yılında 525
milyon 252 bin TL olan Ar-Ge harcama tutarını 2020 yılında 488 milyon
816 bin TL olarak gerçekleştiren firmanın, bir önceki yıla göre Ar-Ge
yatırımlarında yüzde 6,9'luk bir gerileme görüldü.

2020 yılında 458 milyon 108 bin TL'lik Ar-Ge harcamasına imza atan
TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.'nin (TEI) 2019 yılında Ar-Ge'ye ayırdığı
bütçe 313 milyon 618 bin TL'ydi. TEI TUSAŞ iki yıl arasında
gösterdiği yüzde 46,1'lik artışla Ar-Ge sıralamasında sekizincilikten
beşinci sıraya yükseldi. Listenin ilk 10'unda TEI TUSAŞ'ı sırasıyla
Turkcell Teknoloji (443 milyon 927 bin TL), Ford (441 milyon 975 bin
TL), Havelsan (433 milyon 994 bin TL), Vestel (335 milyon 131 bin TL)
ve Arçelik (318 milyon 211 bin) izledi.

AR-GE'DEKİ TOPLAM BÜYÜMENİN LOKOMOTİFİ SAVUNMA SANAYİİ

Geçen yıllar içinde Ar-Ge'deki payını ciddi anlamda artıran savunma
sanayi, bu yıl da Ar-Ge'deki toplam büyümenin lokomotifi oldu. Ar-Ge
ilk 50'deki firmaların sektör bazında toplam Ar-Ge yatırımlarının ilk
50 firma toplamına oranlarına bakıldığında savunma sanayinin yüzde
60,7 gibi çok yüksek bir orana sahip olduğu görülüyor. Rakamlar bize
ilk 50 firma yatırımının 2017-2020 arasında sırasıyla yüzde 50,8,
yüzde 49,7, yüzde 58,2, yüzde 55,9 gibi çok yüksek bölümünü sadece
Aselsan, TUSAŞ, Roketsan, TUSAŞ TEI ve Havelsan gibi beş önemli
firmanın gerçekleştirdiğini gösteriyor. Bu noktada savunma sanl sıralamada üçüncü sırada yer alan
Tofaş, kendi sektöründe ise listenin en başında yer aldı. 2019 yılında
355 milyon 167 bin TL olan Ar-Ge bütçesini yüzde 61,9 artıran firmanın
2021 yılı için planladığı Ar-Ge rakamı 883 milyon TL.

KADIN İSTİHDAMINDA DEVA BİR ADIM ÖNDE

Uzmanlar 2020 rakamlarına bakıldığında Ar-Ge merkezlerinde çok daha
yüksek oranlarda kadın mühendis istihdam edilebileceğine dikkat
çekiyor. Deva Holding yüzde 60,3 oranı ile Ar-Ge bölümünde en yüksek
kadın çalışan oranına sahip firma olurken Logo Yazılım (yüzde 43,4) ve
Turkcell Teknoloji'nin de (yüzde 36,0) istihdamda kadın çalışan
oranları iyi seviyelerde olduğu görünüyor. Bu noktada uzmanlar diğer
firmaların da söz konusu alanda yapabileceği birçok sosyal girişim
olanağı olduğunu ifade ediyor.

PANDEMİ SÜRECİNDE İLAÇ SEKTÖRÜ AR-GE'DE PİK YAPTI

İlk 50'deki sektör sıralamasında Ar-Ge yatırımlarından yüzde 2,9 pay
alan ilaç sektörünün zirvedeki ismi 117 milyon 544 bin TL ile Deva
Holding olurken onu sırasıyla Turgut İlaç, Nobel İlaç, Abdi İbrahim,
Sanofi ve World Medicine takip etti. İlk 50 firmanın ilaç sektöründeki
yatırımları 2020 yılında 377,9 milyon TL'ye yükselirken bunda, en
büyük yatırıma sahip Deva İlaç'ın DEVAR-GE bünyesindeki çalışmalarıyla
birlikte Turgut İlaç, Nobel İlaç, Abdi İbrahim ve Sanofi'nin Ar-Ge
yatırımları belirleyici oldu.

Dünyada en yüksek Ar-Ge yatırımlarının ciroya oranı en yüksek sektörün
başında ilacın (yüzde 15'den fazla) geldiğini belirten uzmanlar, bu
oranın biyoteknoloji ve biyofarmada yüzde 30'ların üzerine çıktının
altını çiziyor.

Uzmanlar, COVID-19'a karşı aşı ve tedavi Ar-Ge çalışmalarının sektörün
2020 yatırımlarında ciddi farklı yönelmelere neden olduğunu
belirtirken birçok ülkenin artık DNA/RNA sentezi, genetik, hücre ve
doku mühendisliği gibi geleceğin teknolojilerini de içeren
biyoteknoloji alanına odaklandığı ifade ediliyor. Uzmanlar Türkiye'nin
MR, tomografi gibi yüksek teknolojili cihazlar için geç kalmış olsa
da, dışa bağımlılığı da azaltmak ve insan sağlığını koruyabilmek için,
önemi pandemide fark edilen tıbbi cihaz sektörünün de potansiyeli
yüksek bir Ar-Ge alanı olduğunun altını çiziyor.

İLK 250'DE AR-GE ORTALAMASI 64 MİLYON TL

Listedeki ilk 250 firmanın ortalama Ar-Ge harcaması yaklaşık 64 milyon
liraya denk geliyor. Türkiye ekonomisini göz önünde bulundurduğumuzda
bu oranın son derece düşük olduğu belirtiliyor. "64 milyon lira
Türkiye'deki tüm firmaların ortalaması değil en fazla Ar-Ge harcaması
yapan 250 kurumun ortalaması. Bu açıdan değerlendirildiğinde rakamlar
henüz tatmin edici seviyede değil" diyen uzmanlar, ayrıca 250 firmanın
16 milyar liraya yaklaşan Ar-Ge harcamasının yaklaşık 6 milyar
lirasını ilk iki firma olan Aselsan ve TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi
A.Ş.'nin gerçekleştirdiğine vurgu yapıyor.

PROJE SAYISINDA ASELSAN LİDERLİĞİ ELDEN BIRAKMADI

Listenin ilk 100'ünde yer alan firmaların toplam proje sayısı 6384
iken listenin en başında yine Ar-Ge birincisi Aselsan yer alıyor. 749
proje sayısıyla (2019 yılında bu sayı 620'ydi) listenin en başında yer
alan Aselsan'ı Deva Holding (296), World Medicine (220), Abdi İbrahim
(153), Dyo Boya (136), Roketsan (114), Hidromek (112), Polifarma
(110), ve Argis (105) takip ederek bu kategoride ilk 10'da yer alıyor.

Araştırma sonuçları ilk 250 firma arasında 2020 yılında patent almayan
firmanın bulunmadığına işaret ediyor. Tüm firmalar en az iki patenti
tescillemişler. Bunun güzel bir gelişme olduğunu ifade eden uzmanlar,
diğer yandan patent sayısındaki 2.68 olan firma ortalamasının düşük
olduğunun altını çiziyor. 2020 yılında sadece IBM 9435 patente imza
atarken, Samsung 8539, LG 5112, Apple 2840, Amazon 2373, Panasonic
1929 patent tescillemiş.

PATENT SAYISINDA TURKCELL'İN GÜCÜ

2019 yılında Ar-Ge merkezinde alınan 142 patent sayısıyla bu
kategoride listenin başında yer alan Turkcell, 2020 yılında da
liderlik koltuğunu kaptırmadı. Firma 177 patent sayısıyla birinci
sırada yer alırken onu 45 patent sayısı ile otomotiv devi Tofaş
izledi. Tırsan'ın 34 patent sayısıyla üçünvü olarak yer aldığ listede
BSH 31, Türk Traktör 24, Bosh 23, Turaş Gaz 22, Anadolu Isuzu 21,
Otokar 19, Netaş 19 patent sayısı ile listenin ilk sıralarına yerleşen
isimler oldu.

FİRMALAR 2021 YILI AR-GE PLANLARINI YAPTI

2020 yılını güçlü bir performansla kapatan firmalar 2021 yılına dair
Ar-Ge bütçelerini de planladı. Araştırma raporuna göre 2021 yılında en
fazla Ar-Ge- harcaması yapacağını öngören firma 2020 yılının lideri
Aselsan görünüyor. Firmanın 2021 yılına dair planan Ar-Ge harcama
tutarı 3 milyar 860 milyon TL. Aselsan'ı 3 milyar 320 milyon TL ile
TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. takip ederken, TUSAŞ Motor
Sanayii A.Ş. (TEI) 1 milyar 845 milyon TL ile listenin üçüncü
sırasında yer alıyor. Listede TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş.'yi (TEI) takip
eden ve ilk 10'da yer alan firmalar ise Tofaş (883 milyon TL),
Roketsan (848 milyon 873 bin TL), Havelsan (766 milyon 86 bin TL),
Otokar (338 milyon 523 bin TL), Siemens (300 milyon 468 bin TL), Logo
Yazılım (288 milyon 900 bin TL), FNSS Savunma Sistemleri (263 milyon
TL) olarak sıralanıyor.

AR-GE'DE BÜYÜME TRENDİ DEVAM EDİYOR

2020 yılına dair Ar-Ge araştırma sonuçları firmaların Ar-Ge
harcamalarının artan bir grafik çizdiğini gösteriyor. Pandemiye rağmen
büyüme trendinin devam etmesi Ar-Ge'nin geleceğine dair umutları
yeşertirken diğer taraftan uzmanlar istenilen seviyede olunmadığına da
dikkat çekiyor. Dünyada en fazla Ar-Ge yatırımı olan markalara
baktığımızda Samsung'un Ar-Ge yatırımının tek başına 15 milyar dolar,
Google'ın yine tek başına yaklaşık 15 milyar dolar Ar-Ge ve inovasyon
harcaması olduğunu görüyoruz. Bu rakamlar bize, söz konusu alanda
önümüzde uzun bir yolun olduğuna işaret ediyor.

2020 Ar-Ge Harcamasına Göre En Büyük 10 Şirket
SIRA Şirket 2020 AR-GE HARCAMASI (?)
1 Aselsan Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş. 3.356.327.355
2 TUSAŞ Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. 2.648.665.457
3 Tofaş Türk Otomobil Fabrikası A.Ş 575.082.121
4 Roketsan Roket San. ve Tic. A.Ş. 488.816.111
5 TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI) 458.108.372
6 Turkcell Teknoloji Araştırma ve Geliştirme A.Ş. 443.926.747
7 Ford Otomotiv San. A.Ş. 441.975.000
8 Havelsan Hava Elektronik San. ve Tic. A.Ş. 433.993.861
9 Vestel Elektronik Sanayi ve Tic. A.Ş. 335.131.000
10 Arçelik A.Ş. 318.211.000

2021 yılında En Fazla Ar-Ge Harcaması Planlayan 10 Şirket
SIRA ŞİRKET 2021'DE PLANLANAN AR-GE HARCAMASI (?)
1 Aselsan Elektronik Sanayi ve Ticaret A.Ş 3.859.776.458
2 Tusaş Türk Havacılık ve Uzay Sanayi A.Ş. 3.320.000.000
3 TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI) 1.845.141.738
4 Tofaş Türk Ot