İşte korkutan tablo!

Toplam 284 milyar dolar borcu olan özel sektör 176 milyar dolar açıkta. Bu açığı artıran en önemli unsur ise 2009’da çıkarılan kararname
Doların tarihi zirve olan 3 lirayı aşmasının ardından İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı İbrahim Çağlar, kur artışından dolayı döviz borcu bulunan reel sektöre Merkez Bankası’nın 2.70 TL’den dolar vermesini isterken, İstanbul Sanayi Odası da dün reel sektörün 280 milyar dolarlık borcuna işaret ederek “Reel sektörün borç ödeme zorluğu, bankacılığı doğrudan etkiler” uyarısı yaptı. Ekonomi dünyasının gözü bu açıklamaların ardından özel sektörün döviz borcuna çevrilirken, buradaki asıl tırmanışın 2009 yılında çıkarılan bir kararname sonrası yaşandığı görüldü.

Habertürk'ten Ahmet Kıvanç'ın haberine göre, Döviz geliri olmayan şirketlerin yurtiçindeki bankalardan dövizle borçlanmasının önünü açan kararname sonrası, reel sektörün dış borçları katlandı. Reel sektörün pozisyon açığı, yani döviz varlıklarını aşan döviz yükümlülükleri 2009 yılında 66.8 milyar dolar seviyesinde iken bu rakam 2014 sonunda 178.6 milyar dolara tırmandı. Haziran ayı itibarıyla 176.2 milyar dolar oldu. 2008 yılında yaşanan küresel finansal kriz sonrası reel sektörün finansman sıkıntısını gidermek amacıyla 16 Haziran 2009 tarihinde çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararı ile Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da değişiklik yapıldı. O tarihe kadar sadece turizm, ihracat ve yurtdışı müteahhitlik geliri olan firmalar yurtiçindeki bankalardan döviz kredisi kullanabilirken, kararnameyle bu sınırlama kaldırıldı. Döviz geliri olmayan şirketlerin de yurtiçindeki bankalardan döviz kredisi kullanmasına olanak sağlandı.

DÖVİZ BORÇLARI KATLANDI

Merkez Bankası verilerine göre, reel sektörün 2009 yılında 80.4 milyar dolar döviz varlığı bulunuyordu. Döviz yükümlülükleri ise 147.2 milyar dolar seviyesindeydi. 2009 yılında çıkan kararnameden sonra, reel sektörün döviz varlıklarındaki artış sınırlı kalırken, döviz yükümlülükleri hızla tırmanmaya başladı. 2009’da 147.2 milyar dolar olan reel sektörün toplam döviz yükümlülükleri 2010’da 176.3 milyar dolara çıktı. İzleyen yıllarda da artış devam etti ve bu yılın haziran ayında da 283.7 milyar dolara yükseldi.

BANKALARIN DÖVİZ CİNSİ BORÇLARI YÜKSEK

Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türk bankalarının küresel yatırımcı iştahındaki değişimlere karşı kırılgan olmaya devam ettiğini belirterek, bankaların döviz cinsi borçlarının yüksek olduğunu işaret etti.

GOLDMAN SACHS: 12 AY SONRA DOLAR 3.70 TL

Goldman Sachs, Türk Lirası’nın son haftalarda yaşanan keskin değer kayıplarıyla birlikte aşırı düşüş bölgesine girdiğini belirterek, 12 aylık dolar kuru beklentisini 3.70 TL olarak revize etti. Petrol tahminlerini ise düşüren banka, petrol fiyatlarının ise 20 dolara kadar inebileceğini belirtti.

NET DÖVIZ FAZLASI 7.8 MİLYAR DOLAR

Kararnamenin ardından reel sektörün yurtiçinden kullandığı döviz kredileri üç kattan fazla artarken, yurtdışından kullandığı krediler yerinde saydı. Reel sektörün 2009 yılında 50.3 milyar dolar olan yurtiçinden kullandığı krediler ise 2010’da 81.9 milyar dolar oldu. İzleyen dönemde her yıl 20 milyar dolar civarında artan yurtiçinden kullanılan krediler bu yıl haziran ayında 174.9 milyar dolara ulaştı. Reel sektörün döviz borcu her ne kadar yüksek oranda arttıysa da kısa vadede döviz pozisyon fazlasına sahipler. Reel sektörün kısa vadeli net döviz fazlası 7.8 milyar dolar düzeyinde.

İTO’NUN TALEBİ UYGULANAMAZ

Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci, İTO Başkanı Çağlar’ın “Merkez 2.70 liradan dolar satsın” önerisi ile ilgili olarak, “Bu bir çeşit dövize müdahale olur. İTO’nun talebi çok uygulanabilir değil. Özel sektör borç batağında demek de çok doğru değil” yorumunu yaptı.

‘AYNI GEMİDEYIZ, REEL SEKTÖRÜN ÖDEME GÜÇLÜĞÜ BANKACILIĞI DA ETKİLEYECEK’

Reel sektörü temsil eden sanayi ile bankacılığın aynı gemide olduğunu vurgulayan İstanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Erdal Bahçıvan, “Türkiye’de reel sektörün borçlarının yarıya yakını yabancı para cinsinden. Türkiye, reel sektörün sahip olduğu bu risk nedeniyle Meksika ve Endonezya ile birlikte küresel finans piyasalarındaki dalgalanmalardan en çok etkilenen üç ülkeden birisi. Reel sektörü temsil eden bizler ile bankacılık kesimi aynı gemide olduğunu unutmayarak bu zorlu süreci elbirliğiyle yönetme başarısını göstermeli. Zira reel sektörün borç ödemede yaşayacağı zorluklar bankacılık sistemini de doğrudan etkileyecektir” uyarısında bulundu.

'BAZI ŞİRKETLERİ ZOR GÜNLER BEKLİYOR'

İSO Başkanvekili Adnan Dalgakıran: “Tedbirler yumurta kapıya dayanmadan alınır. Dayanınca bir işe yaramaz. Bir firma ihracat yapmayıp dövizle borçlanıyorsa manevra alanı daralmıştır. Kriz demem ama bazı şirketler için önümüzdeki dönem zor geçecek demek yanlış olmaz.”

'BORCUN VADESİNİ BORÇLA UZATIYORLAR'

İst. Tekstil ve Ham. İhracatçılar Birliği Başkanı İsmail Gülle: “Herkes kısa vadeli borcunu kapatmaya çalışıyor. Barter sistemini kullanmayı tercih edenlerin de sayısında artış olduğunu duyuyoruz. Kendi şahsi varlığını da satıp nakde çevirerek borç yönetimi yapanlar olduğunu da görüyoruz.