AB, Brexit zirvesine hazırlanıyor

Belçika'nın başkenti Brüksel'de 25 Kasım Pazar günü yapılacak zirve, İngiltere hariç AB üyesi 27 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarının katılımıyla  gerçekleştirilecek.

AB Konseyi'nde yapılacak zirvenin ana gündem maddesi İngiltere'nin  AB'den ayrılması süreci "Brexit" olacak.

Zirvede, AB üyesi ülke liderlerinin, 585 sayfalık "ayrılık  anlaşmasına" imza atması ve İngiltere ile AB arasında gelecekte inşa edilecek  ilişkiyi belirleyecek "siyasi deklarasyonu" da onaylaması bekleniyor.

AYRILIK ANLAŞMASI

AB ve İngiltere müzakerecileri tarafından hazırlanan ayrılık anlaşması  metninin Brexit sonucunda ortaya çıkacak bütün konularda hukuki netlik sağlaması  öngörülüyor.

Anlaşmayla, AB ve İngiltere vatandaşlarının karşılıklı olarak ikamet  ettikleri ülkelerde daha önce olduğu gibi yaşamaya, çalışmaya, eğitim almaya ve  sosyal haklardan yararlanmaya devam edebilmeleri amaçlanıyor.

AB üyesi 28 ülke olarak geçmişte verilen mali taahhütlerin de  İngiltere tarafından tam olarak yerine getirileceğine dikkati çekilen anlaşmada,   Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom), fikri mülkiyet hakları, coğrafi  işaretler, tescilli ticari ürünler, kişisel verilerin korunması gibi alanlarda  ortak çözümler yer alıyor.

Anlaşma kapsamında, AB hukukuyla ilgili bir konuda uzlaşmazlık  yaşanması halinde Avrupa Adalet Divanının belirleyici rolüne devam edeceği  belirtiliyor.

GEÇİŞ SÜRECİ

AB'den 29 Mart 2019'da resmen ayrılacak İngiltere'ye, anlaşmayla 31  Aralık 2020 tarihine kadar iç pazar, Gümrük Birliği, hak ve yükümlülükleri ile  ilgili mevcut durumunu muhafaza edileceği ve gelecekteki ticari ilişkilerin  müzakere edileceği bir geçiş süreci tanınıyor. Ayrıca, İngiltere'ye sağlanacak  geçiş sürecinin ortak anlaşmayla sınırlı süre için bir kez daha uzatılması imkanı  sağlanacağı anlaşmada ifade ediliyor.

İRLANDA-KUZEY İRLANDA SINIRI

AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ile İngiltere'ye bağlı Kuzey İrlanda  arasındaki sınır sorunu anlaşmanın önemli konuları arasında yer alıyor. Uzun  yıllar süren ayrılıkçı terörün ardından Kuzey İrlanda'ya barışı getiren Belfast  Anlaşması'na (Hayırlı Cuma Anlaşması) göre, iki İrlanda arasında fiziki sınır  olmaması gerekiyor.

Anlaşmada, Brexit'in ardından geçiş sürecinin sonunda tarafların  gelecekteki ticari ilişkilerine dair bir anlaşmaya varamamış olması durumunda  üzerinde görüş birliğine varılan "tedbir maddesi" yürürlüğe giriyor. Tedbir  maddesine göre, İngiltere'nin bütünü ile AB arasında ortak Gümrük Birliği bölgesi  oluşturuluyor. Bu sayede İngiltere'ye bağlı Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda  Cumhuriyeti arasında fiziki sınır ve gümrük duvarı oluşmasının önüne geçiliyor.

Tedbir maddesi, İngiltere ile AB arasında kapsamlı ve Kuzey İrlanda  sorununa kalıcı çözüm içerecek bir ticaret anlaşması sağlanana kadar yürürlükte  kalıyor. Tarafların tek yanlı olarak çekilemeyeceği tedbir maddesi ancak ortak  bir komisyonun kararıyla yürürlükten kalkabiliyor.

SON MÜZAKERELER

AB ile İngiltere arasında geçen hafta taslak ayrılık anlaşmasında  uzlaşı sağlanmıştı ancak gelecekteki ilişkileri belirleyecek siyasi deklarasyon  üzerinde müzakereler devam etmişti.

Özellikle Cebelitarık ve Fransız balıkçıların İngiliz karasularında  avlanmaları gibi konular nedeniyle siyasi deklarasyon müzakereleri bir süre daha  devam etmişti. Bu konuları çözüme kavuşturmak için İngiltere Başbakanı Theresa  May Brüksel'e gelerek AB Komisyon Başkanı Jean-Claude Juncker ile görüşme  gerçekleştirmişti.

Görüşmenin ardından, devam eden müzakerelerde ilerleme sağlanmış ve 22  Kasım'da AB Konsey Başkanı Donald Tusk, AB ve İngiltere arasındaki gelecekteki  ilişkileri düzenleyen siyasi deklarasyon taslağında uzlaşı sağlandığını  açıklamıştı.

CEBELİTARIK MESELESİ

Taslak metin Cebelitarık için ayrıntılı bir çözüm veya yol haritası  içermiyor. Brexit anlaşmasındaki mevcut ifadelerin yeterli olmadığını savunan  İspanya hükümeti, Cebelitarık'ın statüsü ile ilgili durumun hukuki açıdan  netleştirilmesini istiyor. İspanyol hükümeti yetkilileri, yarımada ile ilgili  müzakerelerin sadece İngiltere ve İspanya arasında yürütülebileceğinin açıklığa  kavuşmasını şart koşuyor.

Bu konuda karşılıklı müzakereler ise devam ediyor. Mevcut durumda  üzerinde durulan alternatif çözüm ise İspanya'nın kaygılarını ortadan kaldırmak  için Brexit anlaşmasının yanında ek bir deklarasyonun imzalanması olarak öne  çıkıyor.

İngiltere Başbakanı May'in zirveden hemen önce 24 Kasım tarihinde  gerçekleştireceği Brüksel ziyaretinde ve yapacağı görüşmelerde bu konuya netlik  kazandırması bekleniyor.

BREXİT SÜRECİ

İngiltere, 23 Haziran 2016'da yapılan referandumla AB'den ayrılma  kararı almıştı.

AB ile İngiltere arasında Haziran 2017'de başlayan müzakerelerde  taraflar, geçen yılın sonunda İngiltere'nin AB bütçesine taahhütlerinden  kaynaklanan yüklü bir "ayrılık ücreti"nin ödenmesi ile vatandaş haklarının da  aralarında yer aldığı bir dizi konuda ön anlaşmaya varmıştı.

Taraflar, AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ile İngiltere'ye bağlı Kuzey  İrlanda arasında fiziki sınır getirmeyecek bir çözüm üzerinde ise kesin anlaşmaya  varamamıştı.

Müzakerelerin sonunda bir anlaşmaya varılsa da varılmasa da İngiltere  29 Mart 2019'da AB'den resmen ayrılacak.