Enflasyondaki yükselişin nedeni ne?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aralık Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu'nu yayımladı:

Aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 0,21 oranında artmış ve yıllık enflasyon 0,71 puan yükselerek yüzde8,81 olmuştur. Enflasyondaki yükselişte işlenmemiş gıda fiyatlarındaki artış ile enerji fiyatlarındaki bazetkisi öne çıkmıştır. Bu dönemde Türk lirasındaki birikimli değer kaybının etkileri zayıflamaya devametmekle birlikte temel mal grubu enflasyonundaki yükseliş sürmüştür. Hizmet enflasyonu da yüksek
seyrini korumuştur. Çekirdek enflasyon göstergelerinin yıllık enflasyonu artmış, ana eğilimi ise sınırlıoranda iyileşmiştir. Fiyatları yönetilen-yönlendirilen bazı ürünlerde Ocak ayı başında yapılanayarlamaların enflasyon üzerindeki toplam etkisi 0,7 puanı bulabilecektir.

DEĞERLENDİRMELER

Aralık ayında tüketici fiyatları yüzde 0,21 oranında artmış ve yıllık tüketici enflasyonu 0,71 puanyükselerek yüzde 8,81 olmuştur. Bu dönemde ÖKTG-H ve ÖKTG-I endekslerinin yıllık değişimoranları sırası ile 0,33 ve 0,29 puan artarak yüzde 9,27 ve 9,51’e yükselmiştir.Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, Aralık ayında gıda, enerji vetemel mal grubu katkılarının sırasıyla 0,34, 0,22 ve 0,14 puan arttığı gözlenmiştir. Diğer alt grupkatkılarında ise kayda değer bir değişiklik olmamıştır.
   
Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre incelendiğinde, çekirdekenflasyon göstergelerinin ana eğilimi Aralık ayında düşüş kaydetmiştir. Bu dönemde, hizmetgrubu ana eğilimi zayıflamaya devam etmiş  Türk lirasındaki birikimli değer kaybı etkilerininhafiflemesine bağlı olarak temel mal grubu eğilimi de gerilemiştir.
   
Aralık ayında hizmet fiyatları yüzde 0,22 oranında artmış ve grup yıllık enflasyonu sınırlı biryükselişle yüzde 8,85 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon, lokanta-oteller ve kirada bir miktargerilerken ulaştırma ve haberleşme hizmetlerinde yatay seyretmiş, diğer hizmetler grubunda ise
yükselmiştir. Hizmet fiyatlarında 2008 yılından bu yana en yüksek yıl sonu artışı kaydedilmiştir.Bu gelişmede, yıl genelinde gıda ve döviz kuruna bağlı maliyet artışlarının fiyatlara yansıdığılokanta-otel (yüzde 13,23) ve diğer hizmetler (yüzde 10,09) grupları öne çıkmıştır. Kira ise 2015 yılında yüzde 7,73 ile son yıllara kıyasla daha yüksek bir oranda artmıştır. Öte yandan, petrolfiyatlarındaki yavaşlamaya bağlı olarak ulaştırma hizmetleri grubundayıllık enflasyon yüzde4,17 ile daha sınırlı gerçekleşmiştir. 
   
Temel mal grubu yıllık enflasyonu Aralık ayında 0,61 puanlık artışla yüzde 10,22’ye yükselmiştir.Bu dönemde, yıllık enflasyon dayanıklı tüketim malları grubunda yatay seyrederken diğer altgruplarda artış kaydetmiştir. Dayanıklı mal grubu fiyatları otomobil ve mobilya kalemlerine bağlı
olarak Aralık ayında gerilemiştir. Giyim ve dayanıklı dışı mal fiyatlarında döviz kurunungecikmeli etkileri yavaşlayarak da olsa sürmüş ve grup yıllık enflasyonu yüzde 8,79’ayükselmiştir. Giyim fiyatları Aralık ayında mevsim ortalamalarının altında gerilemiş ve grup yıllıkenflasyonu yukarı yönlü seyrini güçlenerek sürdürmüştür. Özetle Aralık ayında Türk lirasındakibirikimli değer kaybının etkileri temel mal grubu genelinde hafiflemekle birlikte hissedilmeyedevam etmiştir. 
   
Enerji fiyatları Aralık ayında yüzde 0,22 oranında azalmıştır. Bu dönemde, enerji enflasyonununana belirleyicisi uluslararası petrol fiyatlarındaki gerilemeyle yüzde 1,55 oranında düşenakaryakıt fiyatları olmuştur. Buna rağmen, yıllık enerji enflasyonu baz etkisiyle yaklaşık 1,7 puan
artışla yüzde 2,96’ya yükselmiştir. Yıl genelinde şebeke suyu fiyatlarında süregelen yüksekoranlı artışlar enerji enflasyonundaki olumlu görünümü sınırlayan başlıca unsur olmuştur.
   
Aralık ayında gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon 1,35 puanlık artışla yüzde10,87’ye yükselmiştir. Bu dönemde, gıda fiyatlarındaki yükselişin temel sürükleyicisi sebze kaynaklı olarak işlenmemiş gıda grubu olmuştur. Sebze grubunda yıllık enflasyonun yüzde
23,32’ye ulaşmasıyla işlenmemiş gıda enflasyonu yılı yüzde 13,83 ile tamamlamıştır. Böylelikle işlenmemiş gıda enflasyonu son üç yılda ortalama yüzde 13 ile yüksek bir artış eğilimisergilemiştir. Diğer taraftan, kırmızı et fiyatları geçen ayın ardından bu dönemde de sınırlı birdüşüş kaydetmiştir. Son bir yıllık dönemde yavaşlama eğilimi gösteren işlenmiş gıda yıllıkenflasyonu Aralık ayında temelde katı-sıvı yağ ve ekmek-tahıl grubu fiyat gelişmelerine bağlı olarak yükselmiştir. Başta zeytinyağı ve ayçiçek yağı olmak üzere sıvı yağ fiyatları 2015 yılında
kayda değer bir artış sergilemiştir. Sonuç olarak, işlenmiş gıda grubu yıllık enflasyonu budönemde 0,5 puan artarak yılı yüzde 8,33 ile tamamlamıştır.
   
Bu dönemde, gıda ve yemek hizmetleri grubunun yıllık enflasyonu yüzde 11,55’e, gıda veyemek hizmetleri hariç tüketici enflasyonu ise yüzde 7,61’e yükselmiştir.
   
Başta tütün ürünleri ve elektrik olmak üzere, fiyatları yönetilen-yönlendirilen bazı ürünlerde Ocakayı başında yapılan ayarlamaların enflasyon üzerinde belirgin bir artırıcı etki oluşturmasıbeklenmektedir. Mevcut durumda yapılan ilk hesaplamalar söz konusu etkinin yaklaşık 0,7 puan
seviyesinde gerçekleşeceğine işaret etmektedir. Söz konusu etki, firma fiyatlama tercihlerinegöre değişiklik gösterebileceği gibi olası ikincil etkileri de içermemektedir.

Yİ-ÜFE

Yurt içi üretici fiyatları Aralık ayında yüzde 0,33 oranında düşmüş, yıllık enflasyon 0,46 puanartarak yüzde 5,71 olmuştur. Üretici fiyatlarındaki düşüşte başta petrol olmak üzere uluslarasıemtia fiyatları belirleyici olmuştur. Diğer taraftan, yıllık enflasyon imalat sanayisinde yüzde6,38’e, petrol ve ana metal hariç imalat sanayisinde ise yüzde 8,44’e yükselmiştir.
   
Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, Aralık ayında dayanıksız tüketim malları ve sermayemallarında fiyatlar artarken dayanıklı tüketim malları ve ara mallarda fiyatların gerilediğigözlenmiştir. Dayanıklı tüketim malı fiyatlarındaki düşüş tüketici elektroniği ürünleri fiyatlarından
kaynaklanmıştır. Bu dönemde ara malı imalatı fiyatları aylık bazda yüzde 0,48 oranındagerilerken çelik ürünleri fiyatları bu gelişmede temel belirleyiciolmuştur. Sermaye malıimalatındaki fiyat artışında makine imalatı ön plana çıkmıştır. Dayanıksız tüketim malları aylıkfiyat artışında ise başta et ve et ürünleri olmak üzere gıda imalatında gözlenen fiyat artışlarının etkisi izlenmiştir. Sonuç olarak, Aralık ayında tüketici enflasyonu üzerindeki maliyet yönlübaskıların ılımlı seyrettiği gözlenmiştir.