Düşük büyüme, düşük enflasyon ve sınırlı politika hareket alanının olduğu cari ekonomik ortam küresel ekonomiyi negatif gelişmelere karşı daha kırılgan hale getirirken, pandemi olarak ilan edilen yeni tip corona virüs (Kovid-19) salgınına petrol savaşlarının da eklenmesi durgunluk endişelerini artırdı.
Çin'in Hubey eyaletine baÄŸlı Vuhan kentinde ortaya çıkan Kovid-19'un dünya genelinde bulaÅŸtığı kiÅŸi sayısı 135 bine yaklaÅŸtı. Her ne kadar Çin'de görülen vaka sayısı azalsa da salgının ABD ve  Avrupa'da giderek yaygınlaÅŸması konunun ciddiyetini ortaya koyarken, ÅŸimdiye  kadar hem hükumetler hem de merkez bankalarının aldığı tedbirler, küresel  ekonomideki panik havasını dağıtamadı.

Salgını önlemek için yapılan her harcamanın ileriye dönük bütçede  sıkılaÅŸma riskini doÄŸurması, halihazırda manevra alanı daralan hükumetleri ve  merkez bankalarını zora sokuyor. DiÄŸer taraftan salgından etkilenen bireylerin  harcamalarının azalması da iç talepte düÅŸüÅŸ sorununu beraberinde getiriyor.

Kovid-19 sonrası hükümetlerin koruyucu ekipman, tarama, tanı testleri  ve hastane kapasitelerini artırıcı yöndeki saÄŸlık alanındaki harcamaları bütçede  ek yük oluÅŸtururken, baÅŸta turizm ve hava yolu sektörü olmak üzere ticari  faaliyetleri etkilenen ve likidite sıkıntısı çeken ÅŸirketlerin destek verilmemesi  halinde batma ihtimalinden söz ediliyor.

Ülkelerin gerek kendi içinde gerekse diÄŸer ülkelerle gerçekleÅŸtirdiÄŸi  ekonomik faaliyette gözlenen bu daralma, azalan turizm gelirleri ve emtia bazlı  ihracat gelirlerindeki potansiyel düÅŸüÅŸle birleÅŸtiÄŸinde sermaye piyasalarında da  kayıpların derinleÅŸmesi kaçınılmaz oldu.

TARÄ°HÄ°N EN SERT DÜŞÜÅžÜ YAŞANDI

Ticaret savaşının ardından yorgun düÅŸen piyasalar, Kovid-19 salgını ve  petrol ÅŸokunun ardından geliÅŸen sermaye giriÅŸlerinde ani duruÅŸ riski ile tarihin  en sert düÅŸüÅŸünü yaÅŸadı. Bu gibi durumlarda güvenli liman olarak görülen "altın"  gibi varlıklarda da likidite endiÅŸeleriyle sert deÄŸer kaybı görüldü.

Sadece bu hafta, Rusya'da RTS endeksi yüzde 23'ün üzerinde düÅŸüÅŸ  yaÅŸarken, Almanya, Fransa ve Ä°ngiltere baÅŸta olmak üzere Avrupa borsalarında da  kayıplar yüzde 20'nin üzerinde gerçekleÅŸti. ABD'de borsalarında ise tarihin en  hızlı düÅŸüÅŸleri görüldü ve Dow Jones, S&P 500 ve Nasdaq endekslerinde ortalama  yüzde 18 kayıp yaÅŸandı.

Uluslararası piyasalarda altının onsu geçen haftaki yüzde 5,2'lik  kazancını geri verirken, Aralık 2012'den bu yana en yüksek seviye olan 1.700  dolardan düÅŸüÅŸe geçti ve yeniden 1.600 doların altına indi.

Brent petrolün varil fiyatı ise ocakta yüzde 15, ÅŸubatta yüzde 11,1  gerilemesinin ardından mart ayında tarihinin en sert düÅŸüÅŸlerinden birini  kaydetti. Fiyatlar, 9 Mart'ta tarihin en sert düÅŸüÅŸlerinden birini kaydederek  31,1 dolara kadar gerilerken, 13 Mart itibarıyla aylık bazda da yüzde 30'un  üzerinde azalışla 33-34 dolar bandında bulunuyor.

FED YETERSÄ°Z KALDI, TRUMP DEVREYE GÄ°RDÄ°

Merkez bankalarının corona virüs ve petrol ÅŸoku ile sarsılan piyasalara  ilk likidite müdahalesi, virüsün ortaya çıktığı Çin'den geldi.

Çin Merkez Bankası (PBoC), piyasalardaki panik havasını dağıtmak için  devreye girerek, piyasaya önce 1,2 trilyon yuan likidite enjekte etti, 7 ve 14  günlük ters repo faiz oranlarında da indirime gitti. Banka daha sonra piyasaya  400 milyar yuanlık daha likidite saÄŸladı. PBoC, 1 yıl vadeli faizi 10 baz puan, 5  yıl vadeli faizi ise 5 baz puan indirerek sırasıyla yüzde 4,05 ve yüzde 4,75'e  düÅŸüren banka, son olarak zorunlu karşılıkları da bazı bankalar özelinde 0,5 baz  puan azaltarak yüzde 1'e çekti.

Virüsün Avrupa ve ABD'ye yayılarak küresel ticarette milyar dolarları  aÅŸan kayıplara neden olacağı beklentilerinin artması sonrasında ABD Merkez  Bankası (Fed) ve Avrupa Merkez Bankası'ndan (ECB) da birbiri ardından açıklamalar  geldi.

Fed, 17-18 Mart'taki Açık Piyasa Komitesi (FOMC) toplantısı öncesi,  politika faiz oranını 3 Mart'ta 50 baz puan indirerek yüzde 1-1,25 aralığına  çekti. Söz konusu karar, FOMC'un 2008 küresel krizinden bu yana ilk kez planlı  toplantıları öncesi aldığı faiz kararı oldu.

Faiz indirimine karşın piyasalardaki oynaklığın artması ve kayıpların  derinleÅŸmesi üzerine New York Fed, Kovid-19 salgını nedeniyle olaÄŸandışı  dalgalanmaların görüldüÄŸü piyasalara toplam 1,5 trilyon dolarlık likidite  vereceÄŸini açıkladı. Banka, 12 Mart'ta gerçekleÅŸtirdiÄŸi 3 ay vadeli repo  iÅŸlemiyle piyasaya 500 milyar dolarlık likidite saÄŸlarken, cuma günü de 3 ay ve 1  ay vadeli 2 repo iÅŸlemiyle piyasaya 500'er milyar dolarlık likidite enjeksiyonu  yapılacağını bildirdi.

Fed'in hamlelerinin piyasalardaki düÅŸüÅŸe yeterince engel olamaması  sonrası, ABD BaÅŸkanı Donald Trump ulusal acil durum ilan ederken, salgınla  mücadele kapsamında 50 milyar dolara kadar fonun eriÅŸime açılacağını duyurdu.

GÖZLER JAPONYA MERKEZ BANKASI'NDA

Dünya SaÄŸlık Örgütü tarafından Kovid-19 salgınının yeni merkezi olarak  ilan edilen Avrupa'da, ECB faizlerde herhangi bir deÄŸiÅŸim yapmamasına karşın, yıl  sonuna kadar geçici 120 milyar euroluk ek varlık alımı planladığını ve Euro Bölgesi finansal sistemine destek için geçici uzun vadeli refinansman  operasyonları (LTRO) saÄŸlanacağı duyurdu.

ECB BaÅŸkanı Christine Lagarde, faizlerde alt sınırda olunmadığı ve  ihtiyaç duyulduÄŸunda indirime gidileceÄŸini de vurgularken, "Virüs üretimi  yavaÅŸlatacak, talebi azaltacak. Ä°ddialı ve koordineli mali politika yanıtına  ihtiyaç var." ifadeleri ile konunun politika yönlendirmesi açısından takip  edileceÄŸi mesajını verdi.

Öte yandan Ä°ngiltere Merkez Bankası (BoE), olaÄŸanüstü toplantıyla, politika faiz oranını 50 baz puan indirerek yüzde 0,25'e düÅŸürdü.

Japonya Merkez Bankası (BoJ) ise henüz bir aksiyon almamasına karşın, 18-19 Mart'ta gerçekleÅŸtirdiÄŸi toplantıda piyasa operasyonları ile uzun vadeli  kıymetleri kullanarak bol likidite saÄŸlayacakları sinyalini verdi.

Büyük merkez bankalarını takiben geliÅŸmekte olan ülkelerin birçoÄŸunun  da düÅŸük faiz politikasına hızlı bir geçiÅŸ yaptığı görülürken, yıl başından bu  yana 30'u aÅŸkın ülke merkez bankası faiz silahını çekti.

Analistler, Büyük Buhran ve 2008 finansal krizinin ardından dünya  çapında hem arz hem de talep baskılarının sonucu yeni bir durgunluk riski ile  karşı karşıya kalındığına iÅŸaret ederek, cephanesi ve faiz manevrası azalan  merkez bankalarının parasal geniÅŸlemeye adım adım ilerlediÄŸini belirtiyor.

BÜTÇE DENGESÄ°ZLİĞİ BORÇLANMANIN YOLUNU AÇABÄ°LÄ°R

Ekonomileri büyük ölçüde enerji ihracatına bağımlı ülkelerin bütçelerini dengede tutabilmeleri için küresel piyasalarda petrol fiyatlarının belirli bir seviyenin altına düÅŸmemesi önem taşıyor.

Uluslararası Para Fonu'nun (IMF) 2020 öngörülerine göre, bütçenin dengede kalabilmesi için petrolün varil fiyatının Suudi Arabistan için 78,3 dolar, Ä°ran için 124,4 dolar, Irak için 59 dolar ve Rusya için 49,2 dolar seviyesinde olması gerekiyor.

Söz konusu rakamlar, düÅŸük petrol fiyatlarına en uzun süre  dayanabilecek ülkenin Rusya olduÄŸunu teyit ederken, bu noktada ülkelerin rezerv  politikası ve mevcut miktarlar da dayanabilme gücü açısından önemli bir unsur  olarak öne çıkıyor.

Analistler, piyasalardaki oynaklık ve hükümetlerin giderek azalan  gelirlerine karşın giderlerindeki artışın, döviz giriÅŸ ve çıkışları arasındaki  uyumsuzluÄŸa karşı koymak için acil bir ödeme dengesi ihtiyacına yol açabileceÄŸini  vurguluyor.

Bunun bir sonucu olarak, ülkelerin Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi  kurumlara baÅŸvuruları da gündeme gelebiliyor. Zira geçen hafta Ä°ran, Kovid-19 ile  mücadelede kullanılmak üzere 5 milyar dolar kredi talep etti.

IMF'nin blogunda yayımlanan ve Martin Mühleisen tarafından kaleme  alınan bir yazıda, corona virüs salgınının tetiklediÄŸi ciddi bir gerileme  durumunda, ilk tepki olarak IMF'nin geliÅŸen ve geliÅŸmekte olan ülkelere fon  saÄŸlamak için 50 milyar dolara kadar acil durum finansmanı saÄŸlayabileceÄŸinin  tahmin edildiÄŸi, düÅŸük gelirli ülkelerin bu miktarın yaklaşık 10 milyar  dolarından yararlanabileceÄŸi belirtildi. Yazıda ayrıca, acil durumun ötesinde üyelerin IMF'nin kota ve borçlanma kaynaklarından yaklaşık 1 trilyon dolarlık savaÅŸ sandığından yararlanabileceÄŸi vurgulandı.