Geçen yıl ekonomik büyümesine ilişkin endişelerle gündemin üst sıralarında yer alan Çin, bu hafta, borsasında yaşanan sert düşüşlerle 2016'nın ilk günlerinden piyasaların odak merkezine yerleşti.
Yeni yılın ilk işlemlerinin yapıldığı haftaya imalat sanayiinde daralmaya işaret eden verilerle başlayan Çin'de, bu durum Şanghay borsasında kayıpların yüzde 7'ye ulaşmasına ve işlemlerin durdurulmasına yol açtı.
Çin Merkez Bankasının (PBoC) piyasaya likidite sağlaması ve döviz piyasasına müdahalesiyle sonraki iki günde borsadaki kayıpların bir kısmı geri alınsa da dün PBoC'nin, yuanın günlük referans kurunu yüzde 0,5 devalüe etmesi sonrasında hisse senedi piyasalarında yeniden sert düşüş görüldü. Kayıpların yüzde 7'yi bulmasıyla işlemler yeniden durdurulurken, böylece Çin borsasında tarihin en kısa seansı gerçekleşti.
Pazartesi gününden dünkü kapanışa kadar geçen 4 günlük sürede ise Şanghay bileşik endeksinin kayıpları yüzde 12'yi buldu. Çin borsasındaki bu panik satışları, başta bölge ekonomileri olmak üzere diğer ülke borsa ve para birimlerine de yansıdı.
Söz konusu süreçte Japonya'da Nikkei endeksinde yüzde 5,6'lık, Almanya'da DAX 30 endeksinde yüzde 4,8'lik, İngiltere'de FTSE 100 endeksinde yüzde 4,6'lık ve ABD'de Standard & Poor's 500 endeksinde yüzde 4,7'lik düşüş görüldü.
Bunun yanı sıra dolar karşısında Çin yuanı yüzde 1,5, Rus rublesi yüzde 3,5 ve Güney Afrika Randı ise yüzde 3,1 değer kaybetti. Söz konusu değer kayıpları Asya tarafında güvenli liman olarak görülen Japon yenine talebi artırırken, dolar/yen paritesi 4 günlük sürede yüzde 2 yükseldi. Bu durum, ihracatçıları desteklemek amacıyla düşük yen politikası benimseyen ülkede, satış baskısını artırdı.
Analistler, 2016 yılında piyasalardaki temel risk algısını belirleyecek faktörlerin başında yuanın seyrinin geleceğini, değer kaybının ise gelişen ülke para birimleri üzerindeki satış baskısını ve piyasalardaki volatiliteyi artırabileceğini belirterek, dolayısıyla yatırımcıların risk algısının olumsuz etkilenebileceğini ifade ediyor.
Çin ekonomisine ilişkin gelişmelerin bu yıl da gündemin odak noktasında olacağını vurgulayan analistler, yuandaki değer kaybının ise sürebileceği uyarısında bulunuyor.
"GLOBAL EKONOMİDE YENİ BİR KRİZ, ÇİN TARAFINDAN TETİKLENEBİLİR"
Çin Xi'an Jiaotong Liverpool Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ahmet Göncü, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, yeni yıla son derece kötü başlayan Çin sermaye piyasalarının, küresel piyasalarda da ciddi tedirginlik yarattığına dikkati çekti.
Diğer piyasalardan farklı bir şekilde Çin borsasında volatilitenin fazla ve düşüşlerin ise hızlı olduğunu anımsatan Göncü, "Önümüzdeki günlerde 2.900 puan desteğinin test edildiğini görebiliriz" dedi.
Göncü, Çin borsasının ülke ekonomisini sınırlı etkilese de küresel piyasalarda ciddi düşüşü tetikleyebilme potansiyeli bulunduğunu belirterek, şunları kaydetti:
"Çin sermaye piyasalarındaki panik havası ABD dahil olmak üzere tüm dünya borsalarında sert düşüşlere yol açabilmekte 2016'nın ilk çeyreğinde riski ve oynaklığı yüksek bir Çin piyasası, hem emtia fiyatlarını hem de global sermaye piyasalarını ciddi şekilde etkilemeye devam edecek. Gelecek haberlerin çok pozitif olmadığını düşünürsek global ekonomide yeni bir kriz Çin tarafından tetiklenebilir."
AMP Capital Yatırım Strateji Başkanı ve Başekonomisti Shane Oliver de Çin hisse senedi piyasalarındaki düşüş ve yuandaki değer kaybının ülke ekonomisine ilişkin tedirginlikleri artırdığını vurguladı.
Tüm bunların, küresel piyasaların 2016 yılına kötü başlamasını beraberinde getirdiğini hatırlatan Oliver, yuandaki değer kaybının, şu sıralar dolardaki güçlenmeyi tetikleyen en önemli neden olduğunun altını çizdi.
Oliver, "Bu durum emtia fiyatlarında daha zayıf bir görünüme ve bazı gelişen piyasalarda krize neden olabilir. Yuan ve Çin'de yaşanan gelişmeler bu nedenle önem taşıyor" diye konuştu.
ÇİN'İN İKİ PARA BİRİMİ: CNY VE CNH
Çin, ekonomisini sermaye hareketlerine açmasının ardından para birimini kontrol etmek amacıyla daha önce yurt içinde (on shore) işlem gören yuana (CNY) alternatif, sadece yurt dışı (off shore) işlemlerde alım satıma konu yeni bir yuan (CNH) oluşturdu.
Yurt içinde işlem gören CNY, artı ve eksi yüzde 2'lik bir bant etrafında dalgalanırken, söz konusu para birimi ülke merkez bankasının kontrolünde bulunuyor. CNH'nin değeri ise serbest piyasa koşullarına göre belirlenirken, bu para biriminde merkez bankasının müdahaleleri daha sınırlı düzeyde kalıyor.
Yurt dışı yatırımcılar ve küresel piyasalar açısından CNH'nin hareketleri daha fazla önem taşıyor. Bununla beraber ülke merkez bankasının CNY üzerindeki müdahaleleri dolaylı yoldan CNH'yi de etkiliyor.
