Çin`de ortaya çıkan ve birçok ülkeye yayılan koronavirüs (Kovid-19) salgınına yönelik endişeler giderek artarken, hem hükumetler hem de merkez bankalarının destekleyici bir duruş sergilemesine karşın virüsün yol açacağı ekonomik hasarın boyutunun 1 trilyon doları aşacağı ve 5 milyon şirketin risk altında olduğu belirtiliyor.
Çin'in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentinde ortaya çıkan yeni tip  koronavirüs, dünya genelinde 80 binden fazla kişiye bulaştı.

Çin haricinde Güney Kore'den İtalya'ya, Japonya'dan ABD ve İran'a  kadar birçok ülkede virüsün giderek yayılması ve can kayıplarının artması ise  salgının giderek küresel bir sorun haline gelmesine yol açtı. Dünya Sağlık Örgütü  (DSÖ) Kovid-19 için küresel risk seviyesini "yüksekten", "çok yüksek"e çıkardı.

Dünya küresel tedarik zinciri için Çin'in vazgeçilmez rolü, Güney  Kore'nin otomotiv, elektronik ve makine alanındaki önde gelen üretici konumunda  bulunması, Japonya'nın dünyanın en büyük üçüncü ekonomisi olması ve İtalya'nın  Avrupa için önemli ülkeler arasında yer alması, salgının küresel ekonomiye  yönelik etkilerinin boyutuna dair tartışmaları kaçınılmaz kıldı.

"Dr. Felaket" olarak anılan dünyanın önde gelen ekonomistlerinden  Nouriel Roubini, bu yıl küresel ekonomi için jeopolitik riskler, ABD seçimleri,  Çin ile süregelen ticaret gerilimi, iklim değişikliği ve siber savaş gibi birçok  zorluk bulunduğunu, koronavirüsün ise tehlike yaratan çok sayıdaki riskten biri  olduğunu söyledi.

Gelişmeler karşısında uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları ve  önde gelen ekonomi kurumları, piyasalarda ciddi bir düzeltme riski  yaşanabileceğine dair uyarılarda bulundu.

ÇİN BORSASI 860 MİLYAR YUAN ERİDİ

Salgının ortaya çıktığı Çin'in piyasalarına bakıldığında, geçen yıl  sonunda 3.050 puanda bulunan Şanghay bileşik endeksinin, 28 Şubat itibarıyla bu  rakamın 170 puan altında, 2.880 puanda olduğu görülüyor. Aynı dönemde Çin  borsasının piyasa değeri ise 35,64 trilyon yuandan 34,78 trilyon yuana geriledi.

ABD'den Avrupa'ya kadar tüm dünya borsalarında salgının yayılma  hızının arttığı şubat ayında yüzde 8'e varan düşüşler görülürken, Stoxx Europe  600 endeksi ay içinde 433,90 seviyelerinden 376,75 puana kadar gerileyerek yüzde  13,2'lik kayıp yaşadı.

Öte yandan Çin'in dünyanın en büyük petrol ithalatçısı konumunda  bulunması dolayısıyla petrol fiyatlarında sert düşüş görüldü. Brent petrolün  varil fiyatı salgına dair endişelerle geçen ayki yüzde 15'lik düşüşüne devam  ederken bu ay da yüzde 12'ye yakın geriledi ve 50 doların altını gördü. Bu  gelişmenin ardından petrol fiyatlarının daha da düşeceği beklentileri yüksek  sesle dillendirilirken, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard  &Poor's (S&P), varil başına 40 dolarlık petrol fiyatının Körfez ülkelerinin kredi  notlarını çöp seviyesine düşürebileceği konusunda uyardı.

Risk iştahı azalan yatırımcının tahvil piyasasına yöneliminin arttığı  görülürken, yıla yüzde 1,92 seviyelerinden başlayan ABD 10 yıllık tahvil faizleri  şubatta yüzde 1,155'e kadar indi. Altının onsu ise bu dönemde geçen yıl sonunda  bulunduğu 1.517,86 dolar seviyelerinden yükselişe geçerek, şubatta 1.689,39  dolarla Ocak 2013'ten bu yanaki en yüksek seviyeyi gördü.

VİRÜS, SATIŞ GELİRLERİ 2 TRİLYON DOLARI BULAN 17 BİN ŞİRKETİ DOĞRUDAN İLGİLENDİRİYOR

Salgının ortaya çıkmasından bu yana, virüsün en büyük hasarı turizm,  perakende ve dayanıklı mallar sektörüne vereceği yönündeki görüşler ağırlık  kazanırken, emtia fiyatlarındaki çöküşün de birçok bağlı sektörü etkilediğine  işaret ediliyor.

Çin Yeni Yıl tatilinin hemen öncesinde virüsün yayılma hızının  artması, ülkeye yönelik seyahat iptali ve uçuş yasaklarını beraberinde  getirirken, yayılma riskinin yanı sıra arz zincirini ve küresel ekonomiyi bundan  sonra nasıl etkileyeceği önemli bir soru işareti olarak öne çıkıyor.

Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) koronavirüs nedeniyle  küresel hava yolu endüstrisinin 30 milyar dolara yakın kayıp yaşayabileceği  uyarısı yaparken, birçok hava yolu şirketinin koronavirüsün ekonomik etkilerini  azaltmak için tedbir paketleri açıklaması dikkati çekiyor.

Alman hava yolu şirketi Lufthansa, salgından daha az etkilenmek için  erkenden bir tedbir paketi hazırlayarak, idari alanlarda maliyetlerin  azaltılması, çalışanlara ücretsiz izin teklifi, planlanan yarı zamanlı çalışmanın  artırılması ve yeni işe alımlar askıya alınması gibi kararlar aldı.

Küresel Veri Analitiği ve Danışmanlık Şirketi Dun & Bradstreet, 355  milyon şirketten oluşan veri tabanı kullanılarak hazırladığı rapora göre,  koronavirüsün etkisini yoğun bir şekilde hissettirdiği bölgede 17 bin şirketin  merkezi bulunuyor. Hong Kong, ABD, İspanya, Almanya ve İngiltere menşeli bu  şirketlerin toplam küresel satış gelirleri ise 2 trilyon dolar civarında.

Virüsün ortaya çıktığı bölge olan Hubei, küresel devlerin tedarik üssü  olarak da öne çıkarken, raporda dünya üzerinde 51 bin şirketin bu bölgede bir ya  da daha fazla birinci derecede tedarikçisi bulunduğu belirtiliyor. Toplamda ise  en az 5 milyon şirketin bir ya da ikinci derecede tedarikçisinin olduğu  vurgulanıyor.

Raporda öne çıkan bir diğer nokta ise birinci derecede tedarikçisi bu  bölgede olan şirketlerin yüzde 92 gibi büyük kısmını Amerikan şirketleri  oluşturuyor.

KÜRESEL EKONOMİDE 1,1 TRİLYON DOLAR KAYBA YOL AÇABİLİR

Koronavirüsün etkilerine dair raporların da arttığı son dönemde, yatırımcılara arka arkaya uyarılar gelmeye devam ediyor.

Oxford Economics, koronavirüsün pandemiye dönüşmesi durumunda küresel  ekonomide 1,1 trilyon dolar kayba yol açabileceğini bildirdi. Salgının Asya  dışındaki bölgelere yayılmasının bu yıl küresel büyümeye yüzde 1,3 darbe  vuracağını bildiren kurum, halihazırda Çin'deki fabrika kapanışlarının soğuma  etkisinin komşu ülkelere yayıldığı ve büyük şirketlerin Uzak Doğu'dan parça ve  nihai ürün alımında zorluklarla mücadele ettiğini vurguladı.

Goldman Sachs borsadaki olası bir düzeltmeye karşı uyarırken,  yatırımcıların koronavirüsün gerçekte ne kadar büyük bir risk olduğunu konusunu  hafife aldıklarını bildirdi.

İsviçre bankası UBS'in başkanı Axel Weber ise piyasaların koronavirüs  salgınının küresel ekonomiye yol açma riskini yeterince fiyatlamadığını ve merkez  bankalarının iş dünyasının virüsün etkisinden kurtulmasına yardımcı olmaları  gerektiğini söyledi. Weber, "İlk çeyreğin ötesine geçecek oldukça küçük bir etki  olacak ve bu da işletmelere bazı vergi kesintileri, bazı acil durum fonları  devreye sokmak gibi mali tepkiler için çok önemli olacak." ifadelerini kullandı.

Morgan Stanley yetkilileri, şehirlerin karantinaya alınması nedeniyle  Çin genelindeki üretim faaliyetlerinin kesintiye uğradığına işaret ederek,  üretimin normal seviyelerin sadece yüzde 30 ila yüzde 50'si seviyesinde  bulunduğunu, bu nedenle ülkenin ilk çeyrek büyümesinin yüzde 3,5'e kadar  düşebileceğini bildirdi.

Geçen hafta Reuters tarafından 400 ekonomistle yapılan araştırmanın sonuçları da Çin'de büyümenin ilk çeyrekte ortalama yüzde 4,5 düzeyinde  gerçekleşeceği beklentisini ortaya koydu.

ÇİN BÜYÜMESİNE "SERT" REVİZYONLAR

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları da koronavirüs konusunda  peş peşe açıklamalarda bulunurken, Çin ekonomisine yönelik öngörülerini aşağı  yönlü revize etti.

Fitch Ratings, Çin'in petrol talebinin küresel talebin yaklaşık yüzde  15'ini oluşturduğunu belirterek, koronavirüs salgınının büyümesi durumunda petrol  talebinin azalabileceğini, ayrıca daha az sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithal  edilmesinin de Avrupa ve Asya gaz piyasalarını sert biçimde baskılayabileceğini  bildirdi.

Moody's de devam eden koronavirüs salgınının Çin'de ekonomik  aktivitenin azalmasına neden olduğunu ve Asya-Pasifik bölgesinde ekonomik  büyümeyi yavaşlatabileceği uyarısında bulundu. Çin'in büyüme beklentisinin bu yıl  için yüzde 5,8'den yüzde 5,2'ye düşürüldüğünü bildiren Moody's, büyümedeki  azalmanın kısa vadeli ciddi ekonomik sonuçları olabileceğini vurguladı.

Standard & Poor's (S&P) ise Çin için 2020 büyüme öngörüsünü yüzde  5,7'den yüzde 5'e çekerken, ülke ekonomisindeki yüzde 1 oranındaki yavaşlamanın  global büyüme üzerine somut etki yapabileceği uyarısında bulundu. Öte yandan  kuruluş, Çin ekonomisindeki olası yavaşlamanın, hem Avro bölgesi hem de İngiltere  büyümesini yüzde 0,1 ila yüzde 0,2 puan düşürmesinin beklendiğini bildirirken,  turizm gibi sektörlerin toparlanmasının daha fazla zaman alabileceğine işaret  etti.

TOPLU ETKİNLİKLERDEKİ İPTALLER TURİZM SEKTÖRÜNE DARBE VURUYOR

Salgın nedeniyle dünya çapında başta turizm gelirlerini artıran toplu  etkinliklerin iptal edilmesi de gündemde yer alıyor.

Japonya J Ligi Kupası'nda oynanan 7 maç ve Güney Kore'de 22-29 Mart'ta  yapılması planlanan Dünya Masa Tenisi Şampiyonası yeni tip koronavirüs salgınının  oluşturduğu endişe nedeniyle ertelendi.

İtalya'da da salgın nedeniyle Venedik Karnavalı iptal edilirken,  Çin'de yılın en önemli siyasi toplantıları olan yıllık meclis toplantıları da  ertelenmişti. Güney Kore Merkez Bankası ise sıra dışı bir karar imza atarak bu  haftaki faiz kararını e-mail ve mesaj yoluyla duyuracağını açıkladı.

Almanya'nın Köln kentinde 1 Mart'ta açılması planlanan Uluslararası  Hırdavat Fuarı (Eisenwarenmesse) ve 4-8 Mart'ta yapılacak olan dünyanın önemli  turizm fuarlarından biri olan "Berlin Uluslararası Turizm Borsası (ITB) Fuarı  iptal edildi.

Suudi Arabistan, yeni tip koronavirüs salgını sebebiyle umre ve  Mescid-i Nebevi ziyaretlerinin geçici olarak askıya alındığını duyurdu.

Son olarak, 5-15 Mart'ta yapılması planlanan 90. Cenevre Otomobil  Fuarı da iptal edildi.

MERKEZ BANKALARINDAN DESTEK BEKLENTİLERİ ARTIYOR

Ekonomik destek konusunda merkez bankalarından destek beklentileri artarken, hükumetlerin de teşvik çabaları öne çıkıyor.

ABD Merkez Bankası (Fed), Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Japonya  Merkez Bankası (BoJ) gibi önce gelen merkez bankalarının yanı sıra Türkiye,  Endonezya, Rusya ve Tayland gibi ülkeler de salgını yakından takip ettiklerini ve  gerektiğinde tüm araçlarla adım atmaya hazır olunduğu mesajını verdi.

Koronavirüs salgınından en çok etkilenen ikinci ülke konumundaki BoJ,  henüz net bir adım atmazken, yakın takipte olduklarını ve gerekirse adım  edeceklerini bildirdi.

Bu kapsamda 2020'de faiz konusunda "bekle-gör" temasını  benimseyeceğine neredeyse kesin gözle bakılan Fed'in, koronavirüs salgınından  sonra 0,25 baz puanlık bir faiz indirimine gitmesi bekleniyor. Piyasalar,  koronavirüsün yayılarak Avro Bölgesi ekonomisini ağır şekilde etkileyeceğine dair  artan endişelerle ECB'nin faizleri daha yakın bir sürede düşürmesini bekleyerek  bunu fiyatlaması da dikkati çekti.

"SALGININ YAYILMASI KONTROL ALTINA ALINIRSA EKONOMİK ETKİLER KISA VADELİ OLUR"

Konuya ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulunan Münih merkezli  Ekonomi Araştırma Enstitüsü (Ifo) İş Döngüsü Araştırma ve Ekonomik Tahmin Müdürü  Timo Wollmershaeuser, küresel ekonominin koronavirüs salgınından "ciddi" şekilde  etkilenmesine yönelik kesin bir risk olduğunu söyledi.

Söz konusu salgının yayılmasını durdurmak için kapsamlı önlemler alan  ülkelerin ekonomik olarak en çok etkileneceğini vurgulayan Wollmershaeuser,  "Uygulanan karantinalar nedeniyle insanlar alışverişlerini azaltacak, turistler  gelmeyecek ve şirketler üretimlerini durduracaktır. Bu ülkelerde özel tüketim ve  sanayi üretimin de bir düşüş göreceğiz." ifadelerini kullandı.

Wollmershaeuser, şunları kaydetti:

"Daha fazla ülke salgından doğrudan etkilenir ve salgın bu ülkelerde  ne kadar uzun süre aksaklıklara yol açarsa, bu ülkelerle ekonomik bağları bulunan  ekonomiler de o kadar dolaylı olarak etkilenecektir. Örneğin, Almanya'nın imalat  sanayisi, ara girdilerinin 3'te 1'inden fazlasını yurt dışından ithal etmektedir.  Çin, ithal ara malların yüzde 10'unu, İtalya ise yüzde 6'sını oluşturmaktadır.  Sanayi üretimi Çin ve İtalya'da durgun kalırsa Almanya'nın sanayi üretimi de  etkilenecektir. Elbette, salgının doğrudan Almanya'yı etkilemesi riski de var ve  bu yüzden Alman hükümeti önlemler alıyor."

Gelecek birkaç ay içinde salgının yayılmasının kontrol altına alınması  durumunda, ekonomik etkilerin sadece kısa vadeli olacağına inandığını belirten  Wollmershaeuser, "2003’teki SARS salgınında Çin'deki GSYH artışı sadece dörtte  bir düştü ve hemen ardından da toparlandı. Bununla birlikte, 2003'te Çin'in  büyümesi yüzde 1 azaldı." dedi.

Wollmershaeuser, koronavirüsün tedarik zincirlerinde uzun süreli  etkisine yönelik de, "Kısa vadede, şirketlerin muhtemelen tedarik zincirlerindeki  kesintileri kabullenmeleri gerekecektir. Orta vadede, şirketlerin üretim  zincirlerini planlarken maliyet avantajlarına karşı bu tür salgınların riskini  bir yer (şirket mahalli) faktörü olarak dikkate almaları gerekecektir."  değerlendirmesinde bulundu.

KORONAVİRÜSE DAİR SENARYOLAR

Deutsche Bank Başekonomisti David Folkerts-Landau, koronavirüs salgını  için üç senaryo çiziyor. Landau’nun çizdiği birinci senaryoya göre, yüzde 50  ihtimalle, dünya genelinde koronavirüsün bulaştığı kişi sayısı 3 milyon  seviyesine ulaşabilecek ve 30 bin kişi hayatını kaybedebilecek.

Landau’ya göre, Çin’de daha fazla insanın işe başlamasıyla salgında  ikinci dalga olacak ve önemli derecede ekonomik etkisi görülecek. Bu durumda  “küresel ekonomide bir durgunluk” ve hisse fiyatlarında yüzde 20’ye kadar düşüş  görülebilecek.

Birinci senaryoda, Fed’den bu yıl sonuna kadar 0,50 ile 0,75 puanlık  bir faiz indirimi öngören Landau, Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) da faiz  oranlarını yüzde eksi 0,70'ye çekmesini ve tahvil alımlarını da artırmasının  bekliyor.

Landau’nun çizdiği ikinci senaryoya göre, yüzde 25 olasılıkla en iyi  durum olarak salgın mevcut seviyesinde kalacak.Üçüncü senaryoda ise koronavirüsün  yayılması genişleyecek,  bu da küresel ekonominin yüzde 4 kadar daralmasına yol açabilecek.