Avrupa Birliği üyesi ülkeler, yeni tip corona virüsün (Kovid-19) neden olduğu ekonomik durgunluktan nasıl çıkılacağı konusunda ortak bir tutum belirleyemezken birlik içindeki çatlak daha fazla derinleşiyor.
Kovid-19 salgınının en fazla etkilediği AB ülkeleri, krizin ekonomik  sonuçlarına yönelik atılacak adımları belirlemeye çalışıyor. Avrupa ekonomisi, Kovid-19'a karşı uygulanan kısıtlayıcı tedbirler  nedeniyle durma noktasına gelmiş bulunuyor.

Sağlık, gıda, tarım ve ulaşım gibi krizle mücadelede kritik olarak  belirlenen bazı sektörler dışında ekonomik faaliyete ara verilmiş olması  özellikle ekonomileri daha hassas ve kırılgan olan AB ülkelerinde endişeyi  artırıyor.

AB içinde yüksek oranda kamu borcuna sahip ülkeler ile kamu finansmanı  daha sağlam ülkeler arasında Kovid-19'a karşı alınacak ekonomik tedbirlerde  anlaşma sağlanamaması dikkati çekiyor.

Corona virüs nedeniyle üretimin ve hayat akışının önemli ölçüde durması  AB üyesi ülkeler arasında kamu borcunun GSYH'ye oranının en fazla olduğu ülkeleri  daha fazla korkutuyor.

AB kurallarına göre, üye ülkelerin bütçe açıklarının GSYH'lerinin  yüzde 3'ünün, kamu borçlarının da GSYH'lerinin yüzde 60'ının altında olması şartı  aranıyor.

Normal şartlarda bu sınırlar aşıldığında uygulanacak tedbirlerin  bildirilmesi ve buna yönelik etkin mücadelenin yerine getirilmesi gerekiyor.

Söz konusu kurallara rağmen uzun yıllar boyunca pek çok AB ülkesinin  yüksek kamu harcamasını sürdürmesi ve kamu borcunu düşürmemiş olması onları yeni  bir ekonomik krizde daha fazla hassas kılıyor.

Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerine göre, AB ülkeleri  arasında kamu borcunun GSYH'ye oranının en fazla olduğu ülke yaklaşık yüzde 181  ile Yunanistan, yüzde 135 ile İtalya, yüzde 122 ile Portekiz, yüzde 100 ile Güney  Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ve Belçika, yüzde 98 ile Fransa ve İspanya olarak öne  çıkıyor.

AB'nin başat ekonomisi Almanya'da kamu borcunun GSYH'ye oranı yaklaşık  yüzde 62, Hollanda'da yüzde 52, Finlandiya'da yüzde 59, İsveç'te yüzde 39,  Danimarka'da da yüzde 34 seviyesinde bulunuyor. Bu ülkelerin görece daha güçlü  kamu finansmanları kriz sırasında daha güçlü ekonomik tedbirler uygulanmalarına  mali imkan sağlıyor.

Söz konusu yüksek borç oranına sahip Güney Avrupa ülkeleri, daha  gelişmiş AB ülkelerinden krizin ekonomik etkilerine karşı ortak bir politika  belirlenmesini istiyor.

Özellikle İtalya, İspanya ve Fransa'nın aralarında bulunduğu 9 ülke,  sağlık sistemlerine gerekli yatırımları yapmak ve ekonomilerini korumak için  piyasalardan fon toplamak üzere çıkarılacak "ortak" bir borç enstrümanı  kurulmasını talep ediyor.

Corona virüs salgınının neden olduğu zararı gidermek üzere uygulanan  politikaların uzun vadeli finansmanına yönelik yeni bir enstrümana ihtiyaç  duyulduğu görüşünde birleşen söz konusu ülkeler, AB tarafından çıkarılacak ortak  bir borç enstrümanı (coronabono) üzerinde anlaşma sağlamaya çabalıyor.

Salgın nedeniyle uygulanan politikaların finansmanı için borçlanma  mekanizması kurulması fikri özellikle Almanya, Hollanda, Avusturya ve  Finlandiya'nın başı çektiği bazı ülkeler tarafından sıcak karşılanmıyor. Bu  ülkeler, yüksek borcu olan ülkelerin alacakları ilave kredilerin risklerine ortak  olmayı ve söz konusu borca kefil olmayı istemiyor.

AB ülkeleri arasındaki derin görüş farklılıkları krizin ekonomik  etkilerine karşı ortak bir politikada uzlaşı sağlanmasına izin vermezken, birlik  içindeki çatlağı daha fazla derinleştiriyor.

Özellikle Güney Avrupa ülkeleri, talep ettikleri ortak borçlanmanın  kabul edilmemesinin birliğin geleceği açısından çok önemli sonuçlar ortaya  çıkarabileceği uyarısında bulunurken zengin ülkeleri  yaşanan olağanüstü süreçte  "dayanışma" göstermeye çağırıyor.

AVRUPA İSTİKRAR MEKANİZMASI SEÇENEĞİ

Almanya, Hollanda gibi  ülkeler ise söz konusu ortak borçlanma  mekanizmasına karşı tutumlarını sürdürüyor ve finansman sorunu yaşayan Euro Bölgesi ülkelerine mali destek sağlamak için 2012 yılında kurulan Avrupa İstikrar  Mekanizması'nın (ESM) devreye sokulması seçeneğini öne sürüyor.

Toplam 420 milyar euroluk mali kaynağa sahip ESM borçları normal  şartlarda sert  koşullar içeriyor. ESM  kredilerinde, üye ülkelerin kurtarma  programı çerçevesinde ekonomik ve finansal sektörlerine yönelik tedbirleri ve  yasal mevzuatları tamamlaması talep ediliyor. Tedbirler, Troyka olarak  adlandırılan AB Komisyonu, Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Uluslararası Para Fonu  (IMF) tarafından sıkı biçimde denetleniyor.

Almanya, Kovid-19 krizinin aşılması için ortak borç yerine ESM  kaynaklarının devreye sokulması halinde kurumun mevcut yapısının  değiştirilebileceğini ve kredi şartlarının yumuşatılabileceği görüşünü  paylaşıyor.

AB BÜTÇESİNİN MARSHALL PLANI BENZERİ KULLANIMI

Kovid-19'a karşı yürütülen mücadeleyi bir "şavaş" haline benzeten bazı  AB ülkeleri söz konusu ekonomik krizden çıkışın İkinci Dünya Savaşı ardından  yürürlüğe giren ABD kaynaklı Marshall Planı benzeri bir yapıyla aşılabileceği  görüşünü öne sürüyor.

Söz konusu ekonomik yardım paketinin AB'nin gelecekteki bütçesine  entegre edilebileceği fikri AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından  da dile getiriliyor.

Von der Leyen, Kovid-19 nedeniyle birliğin yaklaşık 1 trilyon euroluk  2021-2027 dönemine ilişkin bütçe taslağında değişiklik yapılması girişimi  başlattığını bildirmişti.

Böylece, gelecekteki bütçenin AB içinde uyumun sürdürülmesini  sağlayacak ekonomik teşvik paketi içermesi öngörülüyor. Söz konusu bütçe  girişiminin başarılı olması için ise AB üyesi ülkelerin oy birliği gerekiyor.  Bu  konuda da kısa dönemde farklı görüşe sahip ülkeler arasında bir uzlaşı sağlanması  beklenmiyor.

ÜCRET DESTEK PROGRAMI

AB Komisyonu, Kovid-19 salgını nedeniyle birlik ülkelerinde istihdamı  korumak için 100 milyar euroluk yeni ücret destek programı kurulmasını da istiyor.

Programla, AB ülkelerinde çalışanları korumak amacıyla kurulan kısa süreli çalışma programlarının mali olarak desteklenmesi öngörülüyor.

Söz konusu sistemle, çalışanların işten çıkartılmaması için ücretlerinin bir kısmının kamu tarafından karşılanması bekleniyor.

AB Komisyonu'nun piyasalardan borçlanması ile karşılanacak olan programın yürürlüğe girmesi için de üye ülkelerin oy birliği gerekiyor. Bu  konuda da tüm ülkelerin hızla ortak bir noktada buluşarak anlaşması zor görünüyor.

Avrupa'da Kovid-19'un neden olduğu ekonomik krizin ne şekilde aşılacağı konusunda bir uzlaşı sağlanamaması tartışmaların liderler seviyesinde de devam etmesi beklentilerini güçlendiriyor.