Musk, spekülasyon ve kripto varlıklar

Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de kripto varlıklar (paralar) son üç dört yıldır yoğun olarak konuşulmaya devam ediyor. Bu kadar hızlı gelişen yeni enstrümanlar karşısında toplumun davranış şekli ve beklentileri de sürekli değişim gösteriyor. Kavramların devamlı birbirine karıştırılması da işin başka bir boyutu. Devletlerin fonksiyonlarını yitireceği, merkezi otoriteler olmadan her işin düzenleneceği gibi “şehir efsaneleri” ise işin bir diğer yönü. Merkezi otoritelerin işlevsizleşeceği, her şeyin yerini yeni kripto enstrümanların alacağını söyleyenler dahil, spekülasyonlar ve en ufak aksamalarda neden devlet bu işleri düzenlemiyor eleştirileri ortaya çıkıyor.

KAVRAMLAR NEYİ GÖSTERİYOR?

Öncelikle kavramlara açıklık getirmek gelinen aşamada bu yeni enstrümanları anlamlandırma da çok önem arz ediyor. Kripto varlıkların temelini oluşturan “Blockchain” (Blokzincir) bir teknoloji sistemidir. Blockchain bir bilgi kayıt zinciridir. İnternet üzerinde toplanan bilgilerin veya verilerin açık bir kayıt defteridir. Temel olarak sistem şifreli bir verinin zincir halkaları ile birbirine bağlanması ve değiştirilemez bloklar halinde birleştirilmesine dayanmaktadır. Bu sistem herkesçe erişilebilir, bozulamaz ve merkezsizdir. Yani neredeyse zincir üzerine eklenmiş verilerin değiştirilmesi, silinmesi çok zor hatta imkansız gibidir. Blockchain dijital kayıt deposu görevi görme özelliği nedeniyle lojistikten sağlığa, bankacılıktan ulaşıma, eğitimden sosyal medyaya, gayrimenkul, araç ve değerli varlıkların ispat ve kaydına, üretimde planlamadan pazarlamaya kadar her alanda kullanılabilecek bir teknolojidir. Gelecekte vazgeçilemeyecek ve her alanda kullanılabilecek bu teknoloji asıl üzerinde durulması gereken noktadır. Çünkü kripto varlıklar bu teknolojiye bağlı olarak ortaya çıkarılmıştır. Kripto varlıklar yok olup gitse bile Blockchain teknolojisi yüzlerce alanda kullanımı artacak bir teknolojidir. Bu teknoloji hem devletlerce hem de bireylerce kullanılabilecek bir yapıdadır ve gelecekte daha da önemli olacaktır.

Diğer bir kavram ise “Dijital Para” dır. Dijital para kağıt paraların temsilidir. Elektronik olarak saklanmakta ve transfer edilebilmektedir. Gelişmiş ülkelerde harcamalar kağıt para yerine dijital para ile yapılmaktadır. Her alanda kredi kartları yolu ile ödemelerde dijital para kullanılmaktadır. Günümüzde dijital paralar dünyanın tamamında özellikle ödeme aracı olarak kullanılmaktadır.

Kripto varlık ya da kripto para (Cryptocurrency) ise Blockchain teknolojisi ile üretilen sanal bir varlıktır. Merkezi olmayan, kripto sistemlerde belirlenen oran ve sayıda yada sınırsız üretilen dijital varlıklardır. Mesela Dogecoin sınırsız miktarda kurgulanmış bir kripto para iken, Bitcoin 21 milyon ile sınırlandırılmış bir kripto paradır. Bu varlıklar transfer edilebilen varlıklardır. Kriptografi (şifreleme) işlem güvenliğini sağlamada ve yeni para oluşturma sürecinde kullanılmaktadır. Banka hesabında bu tür varlıkların tutulması gerekli değildir. Ancak aynı zamanda bu tür varlıklar şimdilik kısıtlı da olsa gerçek paralar gibi mal ve hizmet satın alımında da kullanılıyor. ABD dünyada en fazla kripto varlık ve kullanıcısına sahip bulunuyor. ABD dışında Rusya, Çin, G. Kore, İngiltere, Almanya, Fransa, Hindistan, Japonya, Kanada ve Türkiye gibi neredeyse her ülkede kripto varlıklara yatırım yapılıyor.

KRİPTO VARLIKLARA İLGİ ÇOK HIZLI ARTIYOR

Tüm dünyada kripto varlıklarla ilgili ciddi kaygılar, endişeler bulunmasına rağmen her geçen gün bu varlıklara ilgi de artıyor. Yapılan bir araştırma Amerikalıların 3/2’sinin kripto para almayı düşündüğü ya da ilgili olduğunu gösteriyor. Bu durumun ana nedeni yüksek kazanç elde etme hırsı ve oldukça volatil olan bu piyasaların insanlara verdiği yüksek adrenalin düzeyidir. 2018 yılında 850 milyar doları bulan kripto varlıkların piyasa hacmi son dönemde 2 trilyon doların üzerine çıkmıştır. Dünyada sürekli artan ve şu an itibari ile 9.888 adete ulaşan kripto varlık bulunuyor. Bundan sonraki süreçte Blockchain teknolojisine bağlı olarak birçok kripto varlık piyasaya çıkmaya devam edecek, kısa sürede 10.000 sayısı ardından 15.000’ler aşılacaktır. Ayrıca yine bu teknoloji ile ilgili ABD de dahil henüz yaygınlaşmayan borsa yatırım fonları ( ETF ) gibi enstrümanlar çoğalacaktır. Gelinen süreçte bu tür varlıkları değer saklama aracı olarak kullanmak daha rantabl görünmektedir. Alışveriş için (henüz) çok uygun olmayan, yavaş, oldukça volatil, vergisiz ve regüle edilmemiş kripto varlıklar, yeni, modern yatırım araçları olmaya adaydır. Dokuz binin üzerindeki kripto varlıkların %90’a yakını ilerleyen dönemde kaybolacaktır. Bu varlıkların kara para aklama gibi yasa dışı işlerde kullanımı da önemli bir zayıf yönüdür. Bazen de bu tür enstrümanlar özellikle siber saldırılarda fidye isteme aracı olarak da kullanılmaktadır. Bundan sonraki süreçte bu varlıkların tüm ülkelerde regülasyonu her açıdan zorunlu gözüküyor.

Dünyada bu varlıkları alan satan 35.000’in üzerinde yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde şirket bulunuyor. Coinbase (ABD), Binance (Çin) örneklerinde olduğu gibi diğer bütün şirketlerin devletlerce regülasyona tabi tutulması gerekiyor. Aksi takdirde bütün dünyada mağduriyetler ve iflaslar yaşanmaya devam edecektir. Türkiye’de Thodex ve Vebitcoin örneklerinde olduğu gibi alım satım yapan aracı kuruluşların bir an önce regülasyonu hem bu işlemlerin vergilendirilmesi, kayıt altına alınması ve mağduriyetlerin ortaya çıkmaması için zorunlu görülmektedir. Önümüzdeki haftalarda bu düzenlemelerin gerçekleşmesi bu platformların daha şeffaf, denetlenebilir ve uluslararası düzeyde entegrasyonu açılarından değerlidir.

KRİPTO VARLIKLAR  BAŞKA YATIRIMLARA BENZEMEZ

Kripto varlıklara yatırım geleneksel yatırımlardan farklıdır. Hisse senedi, tahvil almaya benzemez. Kripto varlıkların arkasında bir merkez bankası ya da devlet yoktur. Bundan dolayıdır ki normal olarak bir para biriminin değerini belirleyen para politikası, enflasyon oranı, ekonomik büyüme, cari açık, ihracat, gelir dağılımı, satın alma gücü gibi ölçümler kripto varlıklar için geçerli değildir. Kripto varlıklar bir şirkete bağlı olmadığı için bilançoları da yoktur. Bilanço incelemesi yapılarak da bu varlıklara yatırım yapılamaz. Kripto varlıkların değerini belirleyen en büyük unsur bu varlıkların arzı ve talebidir. Madencilik yolu ile kripto varlık üretmenin maliyeti diğer rakip kripto varlıkların durumları ve hangi borsalarda işlem gördüğünün önemi vardır. Bütün bunlara dayanarak bu varlıkların en büyük belirleyicisinin “spekülasyonlar” olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.

YÜKSEK RİSK VE SPEKÜLASYON

Tıpkı Tesla ve SpaceX’in CEO’su Elon Musk’ın kripto para piyasasına yön verdiği gibi. İlk olarak şubat ayında Elon Musk Tesla’nın kripto para birimi Bitcoin ile ödeme kabul edeceğini ve 1.5 milyar dolarlık Bitcoin aldığını duyurdu. Bu haberden sonra Bitcoin fiyatları sürekli bir yükseliş trendine girdi. Dünyada yeşil enerjinin lideri Tesla’nın bu açıklamaları yaparken kripto varlıklar için fosil yakıtlarla üretilen elektrik kullanıldığını ve bu elektrik kullanımının Arjantin’in toplam kullanımını dahi geçtiğini bilmemesi söz konusu olamaz. İki ay içinde Elon Musk tekrar karar değiştirerek 13 Mayıs’ta Tesla’nın Bitcoin kabul etmeyeceğini söyledi. Hem de gerekçesi kullanılan aşırı miktarda karbon bazlı enerji, özellikle Çin’de kömür santrallerinde üretilen elektriğin kripto para madenciliğinde kullanılması. Musk açıklamasında kripto para birimi bir çok düzeyde iyi bir fikir ve gelecek vadediyor, ancak bunun çevre için büyük bir bedeli olamaz diyor. Madencilik daha sürdürülebilir enerjiye geçer geçmez yani güneş enerjisi ile üretilen elektrikle yapıldığında işlemler için bunu kullanmayı planladıklarını söyledi. Neresinden bakarsanız bakın bunun adı “spekülasyon” dur. Nisanda 63.000 doları aşan Bitcoin bu hafta 36.000 dolara kadar gerilemiştir. Musk’ın açıklamalarına Çin’den gelen düzenlemelerde eklenince kripto para piyasası 7 gün içerisinde değerinin %47’sini kaybetti.

İşin özü kripto varlıklar neredeyse tamamıyla spekülasyona dayalı, spekülasyona açık varlıklardır. Bu tür yatırım araçları geleneksel yatırımlardan farklıdır. Bu işin mutlaka regülasyonla yapılandırılmış firmalar aracılığı ile ve konuya hakim yatırım uzmanları yönlendirilmesi ile yapılması gereklidir. Finansal okur-yazarlık ana unsurdur. Aksi takdirde yüksek düzeylerde para kazanma, bir anda zengin olma arzusu yerini hayal kırıklığı ve mağduriyetlere bırakacak, yatırımcılar için telafisi imkansız sonuçlar doğuracaktır.