Altın üretiminde gerileme var

Güngör Uras

2001’den bu yana altın üretiyoruz. Türkiye’de son 15 yılda 228 ton altın üretildi. 
Türkiye’de halen beş firma tarafından 8 maden ocağında altın üretiliyor

Altın üreten kuruluşlar bugüne kadar arama için 800 milyon dolar, üretim tesisi için 1.7 milyar dolar olmak üzere 2.5 milyar dolar yatırım yaptı.

Altın üreten 5 firmanın iki tanesi uluslararası sermayeli, 3 tanesi ise yerli sermayeli. 2001’de 1.4 tonla başlayan altın üretimi 2013’te 33.5 tona ulaştı.

2013’den sonra yeni altın arama izinleri ve işletme izinlerinde yaşanan sıkıntılar sonucu altın üretimi düşmeye başladı. Altın üretimi 2014 yılında 31.0 tona, 2015 yılında ise 27.5 tona düştü.

Enerji ve metal madenciliğinde yüzlerce maden arama sahasından bir veya ikisi madene dönüşebilmektedir.

Ülkemizde 350 maden arama ruhsatından ancak bir tanesi ekonomik olarak işletilebilecek bir altın madenine dönüşüyor. Altın bulunamayan 349 sahada yapılan maden arama masrafları madenciliğin riskini oluşturuyor.

Aramadan bulunamıyor

Yabancı sermayeli bir maden işletmesi Türkiye’de maden aramalarına 20 yılda 130 milyon dolar harcadıktan sonra, 21. yılda altın madenini bulabildi. Yaklaşık 360 milyon dolar tesis yatırımı gerçekleştirerek altın üretmeye başladı.

Altın yer kabuğunda en az bulunan element. Onun için kıymetli. Bir ton kayada bazı madende 1 gram, bazısında 5 - 10 gram altına rastlanabiliyor.

Ülkemizin altın potansiyelinin 6500 ton olduğu tahmin ediliyor. Bu potansiyelin henüz 800 tonu üretilebilir rezerv olarak tespit edilmiş. Geride kalan 5700 tonun tespiti için maden aramalarına yaklaşık 12 milyar dolar risk sermayesinin harcamasına ihtiyaç duyulacağı belirtiliyor.

Altın madenlerinde üretilen altınlar (dore) saf altın değil. Bakır, gümüş, çinko benzeri metaller içeriyor. Saf olmayan altınlar İstanbul’da bulunan ve uluslararası kabul gören 3 altın rafinerisinde 24 ayar saf altın haline getirildikten sonra İstanbul Altın Borsası’nda satışa sunuluyor.

Alacahöyük kazıları Anadolu’da yıllar önce altın madenlerinin işletildiğini ve kuyumculuk sanatının bulunduğunu ortaya koydu. Lidya Kralı Kresus (Karun), MÖ 630’da Salihli-Sart’daki altın madenlerinden elde edilen altından para basmak amacıyla Ege’de dünyanın ilk rafinerisini ve darphanesini kurmuştu. Lidya Krallığı, yeryüzünde altın ayarlı para kullanan ilk uygarlık olmuştur.

ANADOLU ALTIN ÜLKESİ

Anadolu’daki müzelerimizin tamamında altın ve gümüşten yapılmış yüzlerce eser var. Anadolu’da 44 medeniyet yaşamış ve hepsi bu topraklardaki madenleri değerlendirmiş.

Türkiye dünyada altın işlemeciliğinde çok önemli bir yere sahip. Binlerce irili ufaklı atölye ve fabrikada altın işleniyor. Katma değeri yüksek takı ve mücevherlere dönüştürülerek yaklaşık 70 ülkeye ihraç ediliyor.

Bu ihracat ekonomiye yılda yaklaşık 2.5 milyar dolar katkı sağlıyor. Geçen yıl dünyada 3.155 ton altın üretildi. Türkiye 27.5 ton/yıl altın üretimiyle Avrupa ülkeleri arasında ilk sırada. 2012’de çıkarılan Başbakanlık Genelgesi’nden sonra madencilik sektöründe yeni altın arama ruhsatları verilmiyor. Üreticiler mevcut ocakları işletmekle yetiniyor.

Madenciler altın üretiminde sürdürülebilirliği sağlamak üzere, her sene üretilen altın kadar yeni altın rezervlerinin keşfedilebilmesi için aramaların teşvik edilmesi gerektiğini söylüyor. Ülkemiz dünya altın ticaretinde önemli oyunculardan biri. Son 21 yılda 3174 ton altın ithal ettik. Türkiye yılda ortalama 150 ton altın ithal eden bir ülke.

Altın ithalatına, altın fiyatlarına bağlı olarak yılda yaklaşık 6-8 milyar dolar ödüyoruz. Bu nedenle altın üretimi önemli. Ancak, altın üretiminde çevreyi ve insan sağlığını korumak önem taşıyor. Ruhsat ve üretim aşamalarında bu konularda ciddi değerlemeler yapılması gerekiyor. Kamuoyunun duyarlılığı altın üretiminde giderek daha sıkı denetimi zorunlu kılıyor.