Doha`da yeni bir şey yok: Asayiş berkemal!

Ahmet Mergen

Bu hafta sonundaki OPEC ve OPEC dışı olarak petrol üreten tüm ülkelerin toplantıda alacağı karar daha önceden büyük bir oranda piyasalar tarafından “ üretimde değişiklik olmayacaktır ” şeklinde fiyatlanırken “ petrol üreten ve satan ülkeler ailesi ” ne yıllar süren ambargonun bitişiyle (verdiği sözler sonrasında) yeni yeni katılan İran’ ın neler yapacağı ve üretimdeki kısıtlama fikrine son anda katılıp katılmayacağı fiyatta gene de bir heyecan yaratmadı değil hani! Sonuç ise piyasaların beklediği gibi üretimin kısıtlanmaması şeklinde gelişti. Gelecekteki 2 Haziran toplantısında konunun yeniden ele alınacağı sanılıyor ama İran’ ın kendisinden istenen fedakarlığa olumlu cevap vereceği tahmin edilmemektedir. Başka deyimle İran “ Feda sezonu değil, Para kazanma sezonu ” demektedir. Bir bakıma hak da vermemek elde değil zira yıllardır dünya petrol ticaretinden ambargo dolayısıyla muaf tutulan bir ülke geçtiğimiz sene 6 büyük, güçlü devletle nükleer tesislerinin kontrolünün yapılmasına izin verirken kendisine uygulanan ambargonun da ortadan kaldırılacağı ve petrol satışına izin verileceği garantisini almıştı. Şimdi üretici ülkelerin “ Sen biraz dur fazla petrol satma zira fiyatları düşürebilirsin “ demelerine karşılık İran’ da “ pardon ama yıllardır ben piyasada yokken sizler varili 100-110 dolar ortalama fiyattan ( üstelik petrolde küresel krizden 1 sene sonra bu fiyata ulaşıldığı düşünülürse krizde boğulacak gibi olan ülkelere can simidi atmak ve onları emniyetle bir konuma çekmek gibi düşünülebilir ) satıp durdunuz ve ülkelerinizi geliştirdiniz, şimdi müsaade edin de ben satayım siz üretimi kısın “ diyebilir.

Bu hafta Doha’ dan çıkan karar petrol - dolar ilişkisinde de önem taşımaktadır zira dolar son zamanlarda eriştiği seviyeyi zorlarken petrol fiyatları da ham petrolde varili “26.20” dolar seviyesinde dip yapmaya çalışmakta idi.

Petrol fiyatı o seviyeden toparlanmaya ve tırmanmaya başlar başlamaz dolar endeksinde ( DXY ) de düşüşe geçildi. Petrol fiyatları yalnız dolarla ilgili değil aynı zamanda tüm dünyada pariteler ve hisseler üzerinde de önemli şekilde etkili olan bir ürün haline dönüştü. Düşen petrol fiyatları tüketim tarafında olan ekonomiler açısından ve her ülkede gerek yatırımcı olsun gerekse sokaktaki vatandaş olsun cebini düşünen her kes için sevindirici olsa da petrol gelirlerine bağlı olarak yaşayan, maaşları ödeyen, kamu harcamalarına para ayıran, sosyal ve sağlık hizmetleri sunan gelişmekte ve gelişmiş ülkelerin bütçelerinde de kolay kolay kapanamayacak delikler açmaktadır. “ Para ağacı ” konumunda olan petrolde fiyat çok kısa sürede “Niyagara Şelalesi” nden düşercesine paldır küldür aşağıya gidince çoğu petrol üreten ve ekonomileri sadece bu üretimden gelen gelire bakan ülkelerde tabiri çaizse “ şafak attı ! “. Son zamanlarda yatırımcılar petrol üreten ülkelerin akıllarının başına gelmesini ve fiyatlardaki düşüşü durdurabilmek amacıyla üretimde kısıtlamaya gitmelerini beklerken petrol üreten ülkelerdeki petrol gelirine bağımlılık bir süre sonra yatırımcılarda “ bunlardan bir şey olmaz “ fikrinin yerleşmesine yol açmaktadır. Siyasi alanda pek de birbirleri ile aynı çizgide olduklarını söyleyemeyeceğimiz ama dünya petrol üretiminde en büyük paya sahip ülkelerden olan Rusya ve Suudi Arabistan’ın baş aşağı giden gelir düşüşünü durdurmak, petroldeki küresel arzı azaltmak için ortaya attıkları ve kendilerinin üstünde anlaşmaya vardıkları “ üretimi dondurma “ kararı piyasalarda beklenen etkiyi sağlamadı. Ekonomisi büyük ölçüde daralan Rusya bir kenara yıllardır ilk defa de Suudi Arabistan’ ın ülke notunun geçtiğimiz sene “ S&P “ tarafından, bu sene geçtiğimiz günlerde “ Fitch “ tarafından düşürülmesi de durumun vehametini ortaya koymaktadır. Üretimin şu anki seviyede dondurulması kararının başarıya ulaşması ve fiyatı yukarıya çekmesi doğal olarak İran’ ın destek vermesine bağlı idi ve Doha’ daki toplantı öncesi İran kendi tavrını belirtmişti zaten. Bu hafta sonundaki toplantıda anlaşma olmaması sürpriz değildi tabii.

Bir şekilde anlaşma olabilse idi o zaman piyasalarda gelişecek rahatlama ile yükselecek hisse senetleri, belki 50 dolar civarına fırlayabilecek petrol fiyatı, düşük dolar değeri, artabilecek altın ve emtia fiyatlarına şahit olunabilirdi ama piyasalar şimdilik İran’ ın bir süre daha para kazanmasını bekleyecek gibi görünüyor. 2 Haziran’ daki toplantıda durumun radikal bir değişim göstereceği de beklenmemektedir. Ülkeler kendi arasında durum değerlendirmesi yapabilir belki ama göründüğü kadarıyla herkes “ fedakarlığı başkası yapsın ve az üretsin ama ben azalacak arzdan ötürü o boşalacak olan alanı kendim doldurarak daha fazla para kazanayım “ derdinde denilebilir. Rusya ve Suudi Arabistan’ ın üretimi dondurması hala ortada kalan senelik 300 milyondan fazla varilin nasıl ortadan kaldırılacağının cevabını verememektedir. Petrol fiyatı 25 dolara inerse fiyatı yükseltebilmek amacıyla ve can havliyle herkes elini taşın altına soksun ve kendi çapında kısıntıya gitsin demek kolay gözükse de fiyat 45-50 dolara yaklaştıkça kısıntıya gidilsin demek zor oluyor. Herkes “ üretimi başkası azaltsın, bu arada da parsayı ben toplayayım zira ihtiyacım fazla “ diyebiliyor.

Üretim tarafında bu kadar gürültü ve anlaşmazlık gerçekleşirken petrol tüketen ülkelerde ise işler iyi gitse de en azından tüketim artsa ve fiyatlar yükselebilse bari. O da zor gözüküyor. Gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerde de büyüme oranları beklendiği gibi yüksek oranda gerçekleşmemektedir. Çin verileri beklendiği gibi %6.7 de gerçekleşirken neyse ki verilerin beklenenden daha kötü gelmemesi ve perakende satışları bir süreliğine global anlamda nefes alınmasına sebep oldu. Küresel ekonomilerin düzelmeye yüz tutması petrolde tüketimi artırabileceğinden arz tarafında uyum sağlanmasından ümidini kesen petrol boğalarınca takip edilen en önemli veriler büyüme oranları olmaya başladı.

Bugünlerde Kuwait’ te petrol çalışanlarının greve gidişi gündeme gelmekte ise de yerine anında getirilecek işçilerle durumun kısa sürede fiyata büyük etkide bulunmadan atlatılacağı gözüküyor. Petrol fiyatları da bugünlerde orada burada oluşabilecek grevlerle herhangi bir seviyede kalıcılık sağlayacağa benzemiyor zira sakatlanan oyuncunun ( ! ) yerine oyuna girmeye hazır çok oyuncu var saha kenarında ısınma hareketleri yapan ( ! ). Ham petrolde ABD kaya gazı üreticilerinin hangi fiyatlarda yeniden devreye girerek üretime katkıda bulunacakları tam anlamıyla bilinmese de 50 dolara yaklaşabilecek fiyatlar satıcıların sayısını ve satılabilecek petrol varil sayısını artırabilir. Görünen o ki önümüzdeki aylarda küresel boyutta ülkelerin büyüme rakamları daha heyecanla izlenecek.

AHMET MERGEN
DESTEK MENKUL DEĞERLER GENEL MÜDÜR YARDIMCISI